Mszą świętą koncelebrowaną rozpoczęły się uroczystości ku czci 80 rocznicy urodzin prof. Mieczysława Gogacza – wieloletniego i zasłużonego pracownika UKSW. Mszy świętej, odprawionej w uniwersyteckiej kaplicy przewodniczył biskup włocławski Wiesław Mering, natomiast okolicznościową homilię wygłosił ks. Dr Tomasz Stępień.

            Po Mszy świętej organizator uroczystości, dr hab. prof. UKSW Artur Andrzejuk, zaprosił uczestników do auli UKSW na sympozjum naukowe poświęcone sylwetkom znanych, polskich tomistów, a zatytułowane: ”Tomizm polski od encykliki Aeterni Patris do Soboru Watykańskiego II (1879 – 1962)”.

            Rozpoczynając uroczystą część Sympozjum, prof. A. Andrzejuk przywitał przede wszystkim dostojnego Jubilata wraz z jego rodziną: siostrą – Teklą Stępień i szwagrem – prof. Antonim Stępniem. Z osobnymi słowami powitania prowadzący sympozjum zwrócił się do przyjaciół, znajomych i krajan prof. M. Gogacza, których reprezentowali: prof. Mirosław Krajewski - poseł na Sejm RP, Pani Zenobia Rogowska – Przewodnicząca Zarządu Miejskiego Katolickiego Stowarzyszenia „Civitas Christiana”, Pan Edmund Rogowski, pani Maria Rogowska-Domańska (absolwentka psychologii ATK) oraz pani Anna Górna. Następnie prowadzący zwrócił się ze słowami podziękowania za obecność do bpa W. Meringa, a także władz uniwersyteckich  w osobach prorektora Tadeusza Klimskiego, dziekana Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej ks. Dr hab. Jana Krokosa, prodziekana w osobie prof. Anny Latawiec, byłego dziekana Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej, ks. Prof. Józefa Dołęgi oraz dyrektora Instytutu Filozofii Chrześcijańskiej ks. Prof. Zbigniewa Sareło.

            Prof. A. Andrzejuk powitał także studentów, zaznaczając zarazem, iż to właśnie oni byli zawsze przedmiotem szczególnej troski prof. Gogacza, który nigdy nie żałował czasu (nawet prywatnego) na konsultacje i rozmowy filozoficzne.

            Następnie prowadzący sesję oddał głos prof. T. Klimskiemu, który przypomniał zebranym najważniejsze wydarzenia z życia prof. M. Gogacza, a następnie wskazał na charakterystyczne akcenty w myśli filozoficznej Jubilata. Wśród tych akcentów znalazła się wierność ujęciom samego Tomasza z Akwinu (jak chociażby konsekwentne stosowanie układu przyczynowo-skutkowego), wprowadzenie do filozofii koncepcji relacji osobowych, wspartych na przejawach aktu istnienia osoby, wskazanie na niematerialne przyczyny celowe człowieka – odpowiedzialne za kształtowanie się w nim możności niematerialnej i wreszcie wskazanie na zasady wyznaczające działania chroniące osoby. Kończąc swoją wypowiedź, prof. T. Klimski wskazał na szeroki zakres zainteresowań filozoficznych Jubilata, który wyznaczają publikacje z dziedziny metafizyki, antropologii, pedagogiki, etyki, ascetyki.

            Jako kolejny zabrał głos bp Mering, określając prof. M. Gogacza „wysokiej klasy nauczycielem filozofii”. Biskup Mering zwrócił uwagę, że sytuacja polityczna lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych ubiegłego stulecia niejednokrotnie wymagała od profesorów wyższych uczelni wykazywania się hartem ducha. Profesor Gogacz – zdaniem Biskupa – potrafił tym wymaganiom sprostać. Można zatem mówić, iż jest on nauczycielem z powołania, który potrafił łączyć łagodność i cierpliwość wychowawcy ze sprawiedliwymi wymaganiami egzaminatora. Zdaniem bpa W. Meringa stosunek profesora do studentów można by streścić w jego własnych poglądach, że „kultury nie uczą instytucje, lecz dobry i kochający człowiek.

            Z kolei prof. Mirosław Krajewski składając na ręce M. Gogacza gratulacje, powołał się na jego książkę „Mądrość buduje państwo” i przypomniał, iż zgodnie z jej treścią uniwersytet jest miejscem, gdzie dzieje się zarazem wykształcenie i wychowanie, co polega na łączeniu pracy intelektualnej z jednoczesnym wiązaniu się osób stanowiących uniwersytet relacjami osobowymi. Prof. Krajewski zwrócił też uwagę, że uniwersytet powinien być miejscem, w którym kształcą się politycy. Albowiem współczesne tendencje w polityce zmierzają ku temu, by rozum zastępować emocjami. Tymczasem dziś szczególnie paląca staje się potrzeba wprzęgnięcia w politykę sumienia, jako połączonego działania rozumu i woli.

            Następnie zabrał głos Dziekan Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej, ks. Jan Krokos i przypomniał zebranym spotkanie papieża Jana Pawła II z rektorami wyższych uczelni (7 czerwca 1999), gdzie Ojciec Święty wskazał na zagrożenia dla religii i kultury, jakie za sobą niesie wprowadzenie rozdźwięku między rozumem a wiarą. W tym samym przemówieniu Papież wskazał na szczególną rolę ludzi nauki jako osób odpowiedzialnych za dążenie do prawdy i jej obronę. Następnie ks. Dziekan powołując się na książkę prof. Gogacza, zatytułowaną „Okruszyny”, zaznaczył, iż uniwersytet jest miejscem, gdzie panuje swoista równowaga pomiędzy relacjami osobowymi, a relacjami myślnymi. Następnie Dziekan wręczył Jubilatowi dedykowany Mu numer Studia Philosophiae Christianae, półrocznika Wydziału Filozofii Chrześcijańskiej.

            Jako kolejny, wystąpił ks. Prof. J. Dołęga, wręczając Jubilatowi specjalnie wydany na tę uroczystość tom „Episteme”, właśnie Jemu poświęcony.

            Ponadto gratulacje z okazji osiemdziesięciolecia urodzin składali jeszcze M. Gogaczowi: Członkowie Civitas Christiana z Rypina, których reprezentowała pani Zenobia Rogowska, Studenci studiów stacjonarnych UKSW, którzy powołali M. Gogacza na honorowego patrona i opiekuna Koła Naukowego Filozofii, a także studenci studiów niestacjonarnych, którzy wręczyli Jubilatowi ikonę przedstawiającą wizerunek Michała Archanioła.

            Następnie A. Andrzejuk, odczytał niektóre z listów gratulacyjnych, jakie otrzymał prof. Gogacz:

1) list Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego;

2) list Marszałka Sejmu RP Marka Jurka oraz

3) pismo kardynała Zenona Grocholewskiego, prefekta Kongregacji Wychowania Katolickiego.

            Mówca poinformował także o nadesłanych gratulacjach i życzeniach pod adresem Jubilata (nadawcami byli: Arcybiskup Metropolita Lwowski obrządku łacińskiego, kardynał Marian Jaworski, Arcybiskup Metropolita Krakowski, kardynał Stanisław Dziwisz, kardynał Stanisław Nagy, Arcybiskup Metropolita Częstochowski, Stanisław Nowak, Biskup Sandomierski, Andrzej Dzięga, Biskup Tarnowski, Wiktor Skworc, Biskup Ełcki, Jerzy Mazur, Biskup Świdnicki, Ignacy Dec, Biskup Gliwicki, Jan Wieczorek, Biskup Bielsko-Żywiecki, Biskup Kaliski, Stanisław Napierała, Tadeusz Rakoczy, Biskup Drochiczyński, Antoni Pacyfik Dydycz, Biskup Łowicki, Andrzej Franciszek Dziuba, Biskup Polowy WP, Tadeusz Płoski, Rektor UKSW, ks. Profesor Ryszard Rumianek, Pani Profesor Justyna Miklaszewska, dyrektor Instytutu Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Pan Prof. Andrzej Noras, Ks. Prof. Piotr Moskal)

            Ostatnim punktem pierwszej części sesji było wystąpienie samego Jubilata. W swojej krótkiej wypowiedzi prof. Gogacz podziękował wszystkim za pamięć i za życzliwość.

Następnie zwrócił uwagę, że filozofia, rozumiana jako poszukiwanie mądrości, stara się określać, czym jest prawda, czym jest dobro oraz kim jest człowiek.

 Wierność prawdzie i dobru stanowi istotę szlachetności, która zdaniem profesora jest zarazem „duchową elegancją”.

          Jubilat przypomniał, że filozofia klasyczna ujmuje zarówno prawdę jak i dobro w kilku wymiarach. W wymiarze metafizycznym prawda jest istnieniową własnością bytu, którą możemy ująć jako swoistą jego otwartość. Tak rozumiana prawda wyzwala osobową relację wiary, rozumianą jako prawdomówność i zaufanie. Prawda więc wiąże osoby właśnie poprzez zaufanie. Z kolei prawda w wymiarze teoriopoznawczym jest ujmowana jako zgodność naszego intelektu z poznawanym bytem i tak rozumiana owocuje wiedzą i prowadzi do mądrości. Prawdą w wymiarze logicznym jest prawidłowe wiązanie części mowy, co powoduje jasność wysławiania się, jest więc warunkiem poprawnego komunikowania się osób. Natomiast dobro w wymiarze metafizycznym jest podstawą osobowej relacji nadziei, wyrażającej się w pragnieniu trwania miłości i wiary, czyli życzliwości i zaufania. W sensie moralnym dobro jest mądrym wyborem celów działania – takie wybory, będące wiernością prawdzie i dobru, stanowią istotę wolności człowieka.

            Filozofia jako nauka o pierwszych elementach stanowiących to, co istnieje – zdaniem prof. Gogacza - wspomaga tą wiedzą i wolność i duchową elegancję, która polega na otwartości na osoby i cały świat, na prawdomówności i zaufaniu, na życzliwości, która jest już postacią osobowej relacji miłości, na prawości, która jest mądrym wyborem dobra i stanowi wolność człowieka. Jubilat zwrócił uwagę, iż wszystkie wymienione cechy są zarazem cechami młodości. Zatem w takim ujęciu „duchowa elegancja” byłaby młodością. Kończąc swoje wystąpienie M. Gogacz wszystkim zgromadzonym życzył takiej młodości, która jest właśnie „duchową elegancją”.

            Wystąpienie Jubilata zakończyło pierwszą część sesji. Po przerwie na poczęstunek i prezentację oraz kiermasz książek prof. M. Gogacza rozpoczęła się część druga, poświęcona sylwetkom polskich tomistów.

1. Jako pierwszy wystąpił T. Klimski, prezentując życie i dzieło profesora Stefana Swieżawskiego. Omawiając dorobek naukowy tego wybitnego historyka filozofii, prof. Klimski zwrócił uwagę, że S. Swieżawski, jako jedyny świecki z krajów „zza żelaznej kurtyny” był audytorem Soboru Watykańskiego II. Przedmiotem badań naukowych S. Swieżawskiego były takie dziedziny filozofii jak: antropologia, historia filozofii. Na terenie antropologii Swieżawski starał się przede wszystkim unikać materialistycznych koncepcji człowieka, a także utożsamiania człowieka wyłącznie z duszą, bądź świadomością.

      Prof. Swieżawski starał się również określić metodologiczne i epistemologiczne aspekty historii filozofii. Zdaniem S. Swieżawskiego właściwie rozumiana historia filozofii powinna przede wszystkim badać problemy filozoficzne. Innym jeszcze przedmiotem zainteresowań Swieżawskiego były wzajemne relacje między filozofią a teologią, co zaowocowało przekonaniem, że filozofia rozumiana jako przyrodzone poznanie rzeczywistości, bywa inspirowana przez prawdy wiary.

2. Kolejnym prelegentem był dr Jerzy Niepsuj, a jego wystąpienie poświęcone o. Józefowi Bocheńskiemu było zatytułowane : ”O. Józef Maria Bocheński – jako apologeta, krytyk i obrońca tomizmu”. Dr Niepsuj prezentując poglądy o. Bocheńskiego, zwrócił uwagę, iż jego stanowisko wobec tomizmu ewoluowało. O. Bocheński uważał, że filozof powinien być bardziej człowiekiem poznania aniżeli człowiekiem czynu. Sam pisał prace z różnych dziedzin: logiczne, filozoficzne, sowietologiczne. Zdaniem dra Niepsuja to właśnie o. Bocheński rozpowszechniał myśl tomistyczną na obczyźnie.

3. Prof. Artur Andrzejuk, wobec napiętego programu sympozjum, zrezygnował z wygłoszenia swego referatu, poświęconego o. prof. Wojciechowi Feliksowi Bednarskiemu (1911-2006), obiecując zarazem rychłe opublikowanie swego referatu.
 

4. Z kolei dr Paweł Milcarek przedstawił sylwetkę i działalność ks. prof. Aleksandra Żychlińskiego, znanego autora książek z filozofii i teologii życia wewnętrznego. Życie A. Żychlińskiego było wypełnione służbą duszpasterską i naukową zarazem. Był on bowiem wykładowcą w Seminarium Duchownym oraz ojcem duchowym alumnów w Gnieźnie. Ks. Żychliński posiadał umiejętność przyswajania wyższej teologii dla potrzeb życia duchowego, o czym świadczą napisane przez niego książki: ”O przyrodzonym i nadprzyrodzonym poznaniu Boga”, „Wtajemniczenie w umiejętność Świętych”, „Pełnia umiejętności Świętych”. W filozofii A. Żychliński reprezentował nurt tomizmu rzymskiego (tradycyjnego), który stanowi solidne, filozoficzne podstawy, ale nie jest zbytnio pogłębiony. Natomiast jako teolog, ks. Żychliński był scholastykiem, co oznacza, iż wyznawał anzelmiańską zasadę „wiary szukającej zrozumienia”. W dziedzinie duchowości Żychliński łączył wątki tomistyczne z duchowością karmelitańską.

5. Dr Andrzej Nowik rozpoczynając prezentację postaci Pawła Siwka zwrócił uwagę, iż autor ten jest już dziś częściowo zapomniany ze względu na to, że działał i tworzył na Emigracji. Znany jest przede wszystkim z tłumaczenia dzieł Arystotelesa. Ks. prof. Siwek w swoich badaniach zajmował się takimi dziedzinami jak antropologia (stanowiąca główny przedmiot jego zainteresowań filozoficznych), psychologia – w tym psychologia eksperymentalna oraz teologia.  Jego warsztat badawczy historyka filozofii zbliża go – zdaniem prelegenta – do Étienne Gilsona. Ze względu na swoje psychologiczne zainteresowania zabierał głos w sprawie procesu beatyfikacyjnego Teresy Nojman. Ks. prof. Siwek ponadto posługiwał się biegle ponad dziesięcioma językami. Był bardzo wnikliwym badaczem, a prace translatorskie nad dziełami Arystotelesa pomogły mu dokładnie poznać myśl Filozofa oraz otworzyły drogę do dalszych badań. P. Siwek wprowadził liczne zmiany w dziedzinie teologii tomistycznej.

6. Następnie mgr Bożena Listkowska wygłosiła referat, którego przedmiotem było życie i poglądy ks. prof. Piotra Chojnackiego. Prelegentka przedstawiła przygotowany materiał w następującej kolejności: Najpierw zapoznała zebranych z najważniejszymi wydarzeniami z życia P. Chojnackiego, następnie omówiła jego publikacje i ostatecznie zaprezentowała myśl tomistyczną omawianego autora. Ks. Chojnacki był wykładowcą na ATK oraz kierownikiem Katedry Logiki i Ogólnej Metodologii Nauk (do roku 1964). Publikował przede wszystkim w Studia Philosophiae Christianae, a także w Rocznikach Filozoficznych. W swoich poglądach P. Chojnacki podkreślał odrębność filozofii i teologii, głosił również tezę o filozofii chrześcijańskiej jako dyscyplinie niesprzecznej z prawdami wiary. Jako przedstawiciel tomizmu tradycyjnego, głosił, że kantowski krytycyzm był już obecny w myśli Akwinaty. Ponadto łączył wyniki nauk szczegółowych z myślą tomistyczną oraz z innymi odmianami filozofii. Uznawał on Tomasza przede wszystkim za syntetyka i systematyka, który tylko rozwinął i uporządkował myśl Arystotelesa. Natomiast – w mniemaniu Chojnackiego – główną zasługą Akwinaty było wyznaczenie linii demarkacyjnej między teologią i filozofią. P. Chojnacki uznawał, iż zadaniem nauki jest bezwzględne poszukiwanie prawdy, z tego też powodu główną i najważniejszą według niego nauką była metafizyka rozumiana jako: metafizyka ogólna (inaczej ontologia, której przedmiotem formalnym jest to, co istnieje i istnieć może) oraz metafizyka szczegółowa.

7. Ostatnim prelegentem był mgr Mariusz Malinowski, który przedstawił sylwetkę o. Jacka Woronieckiego OP jako postępowego konserwatysty. M. Malinowski zwrócił też uwagę, że Woroniecki stosował w swoim życiu zasadę „nauczać słowem, wychowywać czynem”. Zdaniem M. Malinowskiego, o.Woronieckiego można zaliczyć do grona czołowych osobistości renesansu tomistycznego w Polsce, w pierwszej połowie XX wieku. O. Woroniecki utrwalił się w narodowej kulturze jako reformator zakonu dominikańskiego prowincji polskiej, jak również jako „apostoł” tomizmu, nauczyciel i mistrz intelektualnego katolicyzmu, niezłomny krzewiciel myśli pedagogicznej i przede wszystkim jako twórca “sumy” o wychowaniu – trzytomowej „Katolickiej etyki wychowawczej”. Jacek Woroniecki był uznawany za doskonałego wychowawcę, duchowego przewodnika ukazującego drogi rozwoju osobowego człowieka w zakresie doskonałości społecznej, moralnej, religijnej. Piastował wiele funkcji – był drugim z kolei rektorem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w latach 1922 -24 oraz przez dziesięć lat jego profesorem. Jako jeden z niewielu Polaków wykładał również w dominikańskim kolegium „Angelicum” w Rzymie w latach 1930-33. Po powrocie na stałe do Polski o.Jacek Woroniecki został mianowany syndykiem generała zakonu i socjuszem prowincjała dominikanów polskich. Zaprojektował i wprowadził w życie program zmian w prowincji dominikańskiej na ziemiach polskich. Był również redaktorem naczelnym czasopisma „Szkoła Chrystusowa”. O. Jacek Woroniecki w swej działalności skupił się przede wszystkim na zachęcaniu do pogłębiania wiedzy religijnej, dlatego też piętnował w swej twórczości wszelkie przejawy ubóstwa życia religijnego. Jednocześnie starał się ukazywać drogi i perspektywy dostępnego rozwoju i wskazywał wprost co, należy robić, aby żyć pełniejszym życiem religijnym. Widząc liczne wady stylów życia religijnego w Polsce, sam starał się spełniać rolę wzorca, a całą swą pracę nauczycielską i apostolską podporządkował funkcji tworzenia w społeczeństwie polskim podstaw dla intelektualnego katolicyzmu, w którym wiara integralnie wsparta jest na miłości i wiedzy. Możliwość realizowania takiej postawy widział o. Woroniecki w uprawianiu tomizmu  - czystego i pierwotnego – który nie kopie przepaści między rozumem i wiarą, filozofią i teologią lecz tworzy ich syntezę. Zdaniem Woronieckiego filozofia ma się “otwierać” na wiarę, która jest przede wszystkim aktem intelektu.

Ten wybitny dominikanin pozostawił po sobie w sumie ponad 200 wydanych publikacji z zakresu socjologii, filozofii tomistycznej, pedagogiki, teologii moralnej i dogmatycznej i mistycznej, teorii modlitwy, hagiografii, myśli politycznej konserwatyzmu, koncepcji edukacji państwowej oraz unikatowej koncepcji narodu.

Ostatnim punktem sympozjum była dyskusja, w której wzięli udział prof. A.B. Stępień, prof. M. Gogacz, ks. dr Roman Piwowarczyk, prof. A. Andrzejuk i mgr M. Malinowski.
    Jako pierwszy zabrał głos ks. R. Piwowarczyk, pytając prof. Gogacza o jego stosunek jako młodego adepta filozofii, do poglądów ks. prof. Chojnackiego. Następnie prof. Stępień wyraził wątpliwość, czy przedstawienie sylwetek polskich tomistów w sposób podręcznikowy (życiorys, poglądy i publikacje) jest odpowiednią metodą dla historii filozofii.
    Na pytanie ks. Piwowarczyka M. Gogacz odpowiedział, iż nie zgadzał się z poglądami głoszonymi przez prof. Chojnackiego, ale zawsze odnosił się do niego z szacunkiem.
    Z kolei na uwagę prof. Stępnia zareagował A. Andrzejuk, zauważając, iż taki sposób prezentacji należy potraktować jako początek badań nad polskim tomizmem, które nie będą się ograniczały wyłącznie do szeroko pojętej biografii omawianych tomistów. Także M. Malinowski dodał, iż w nauczaniu filozofii ważną rolę odgrywa biografistyka. Przedstawienie bowiem życia i działalności konkretnych filozofów może stanowić przykład, który interesuje i pociąga.
    Na tym sympozjum zakończono.

Po sympozjum uroczysty obiad na cześć Profesora Mieczysława Gogacza wydał prorektor UKSW, prof. Tadeusz Klimski.
 

Izabella Andrzejuk