badania

[1] Ks. F. Kwiatkowski T.J. Filozofia wieczysta w zarysie; Wydawnictwo Apostolstwa modlitwy Księża Jezuici; Kraków 1947 r.; s. 6 T. I.

[2] Ks. F. Kwiatkowski T.J. Filozofia złotego środka na przełomie dziejów; Wydawnictwo Instytutu Wyższej Kultury Religijnej; Lwów 1938 r.; s. 11.

[3] Ks. F. Kwiatkowski T.J. Z pogranicza filozofii i teologii. Wykłady dla katolickiej inteligencji; Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy (Księża Jezuici); Kraków 1938 r.; s. 9-10.

[4] Ks. F Kwiatkowski T.J. Filozofia wieczysta w zarysie; s. 7 T. II.

[5] Ks. F. Kwiatkowski T.J. ; Z pogranicza filozofii i teologii. Wykłady dla katolickiej inteligencji; s. 27-28.

[6] Ks. F. Kwiatkowski T.J. Z pogranicza filozofii i teologii. Wykłady dla katolickiej inteligencji; s. 243 – 245.

PROTOKÓŁ Z DYSKUSJI

Po wygłoszeniu referatu przedstawiającego sylwetkę filozoficzną Franciszka Kwiatkowskiego, a także po obejrzeniu zdjęć zaprezentowanych przez prelegenta, mgra M. Andrusieczko, Prof. Artur Andrzejuk podziękował za ukazanie tego tomisty i jego filozofii, otworzył dyskusję i zachęcił do zadawania pytań.
Jako pierwszy głos zabrał Mgr M. Idźkowski, który zapytał o datę napisania dzieła Filozofia wieczysta w zarysie, a także o źródła z jakich korzystał i na jakie powoływał się autor tego monumentalnego trzytomowego dzieła.
Mgr Andrusieczko odpowiedział, że praca została wydana w roku 1947 w Krakowie nakładem Wydawnictwa Księży Jezuitów. Obejmuje trzy tomy, na które składają się zagadnienia filozoficzne: tom 1 - Historia filozofii - Filozofia myśli - Filozofia prawdy; tom 2 - Filozofia bytu - Filozofia świata nieorganicznego - Filozofia duszy. Tom 3 - Filozofia Boga - Filozofia obyczaju. Przez taki układ F. Kwiatkowski wyraziła pragnienie usystematyzowania zagadnień filozoficznych oraz chęć stworzenia syntetycznego podręcznika z całości filozofii. M. Andrusieczko zaznaczył, że źródeł jego myśli należy szukać zarówno u św. Tomasza, jak również u tomistów. W swojej przedmowie omawiany autor powoływał się na podręczniki, które zostały wydane za granicę, a prezentujące całość filozofii katolickiej.
Mgr M. Idźkowski ponownie zabrał głos i zapytał o to, czy Kwiatkowski historię filozofii rozumiał jako wiedzę o poglądach filozofów, czy jako wiedzę o doktrynach i szkołach filozoficznych.
Mgr M. Andrusieczko odpowiedział, że omawiany tomista nazwał swój rozdział wstępny „Historią filozofii” a przedstawił zarówno poglądy filozofów, szkół i nurtów filozoficznych, a także pokazywał ich konsekwencje. Następnie prelegent zacytował zdanie z Filozofii wieczystej: „W wykładach naszych spotykaliśmy się już i spotykać będziemy i z innymi filozofiami. Musimy z nimi zestawić filozofię wieczystą, by się przekonać, czy ona lepsza od nich, czy co z nich nie wzięła. Trzeba się zatem zapoznać przynajmniej z najwybitniejszymi filozofami oraz ich systemami, trzeba ich umieć umieścić w ich ramach historycznych, by móc ocenić ich stanowisko i wpływy. Pomoże nam do tego zasadniczy rys historyczny.”
Mgr J. Zatorowski jako kolejny zabrał głos i postawił dwa pytania: dlaczego Kwiatkowski, zatytułował swój podręcznik Filozofia wieczysta, oraz jakiego tomizmu był reprezentantem.
Prelegent odpowiedział, że określenie „Filozofia wieczysta” nie jest u samego Kwiatkowskiego sprecyzowane. Zawiera w sobie szereg określeń: jest to zarówno tradycja, autorytet, zdrowy rozsądek, złoty środek, filozofia naturalna. Wskazał, że nazwy philosophia perennis – filozofia wieczysta użył jako pierwszy A. Steuco, w dziele: De philosophia perenni, w 1540 roku. Tę samą nazwę powtórzył Leon XIII w encyklice Aeterni Patris. Na drugie pytanie magistra Zatorowskiego, prelegent wskazał, że jest to tomista tradycyjny, a jego filozofia jest bardziej połączeniem filozofii Arystotelesa i Tomasza. Jako uwyraźnienie tego zdania M. Andrusieczko przywołał zdanie Franciszka Kwiatkowskiego: „Filozofia złotego środka skrystalizowana jest w umysłach genialnych Sokratesa, Platona, Arystotelesa, św. Augustyna, a w szczególności św. Tomasza z Akwinu. Osobliwie w dziełach tego ostatniego geniusza skupione są i ujęte w jednolity system zdrowe ziarna prawdy, rozsiane w dziełach innych filozofów”.
Kolejne pytanie postawiła mgr N. Weremowicz. Zapytała o źródła nowych nurtów filozoficznych o których wspominał prelegent, a z którymi dyskutował Kwiatkowski – teozofia i antropozofia. M. Andrusieczko odpowiedział, że źródłem tych twierdzeń były tendencje spirytualistyczne. A w nurtach tych chodzi przede wszystkim o rozsadzenie od wewnątrz dogmatów chrześcijaństwa i zachowanie pozornej czci dla wszystkich religii.
Następnie M. Idźkowski dopominając się o wskazanie źródeł jego filozofii zapytał, czy Kwiatkowski znał i cytował J. Maritaina, E. Gilsona. Prelegent odpowiedział, że z pewnością często cytował Maritaina, lecz Gilsona już nie, ale prelegent wyraził w tym punkcie wątpliwość.
Prof. A. Andrzejuk poprosił o to, by w kilku zdaniach powiedział co wchodzi w skład philosophia perennis, i czym ona jest, a także o charakter jego tomizmu.
M. Andrusieczko odpowiedział, że był to jeden system sytuujący się między skrajnościami, jest to system filozofii arystotelesowsko-tomistycznej.
Na co Profesor zareagował kolejnym pytaniem dotyczącym tego, czy to jednocześnie jest system filozofii chrześcijańskiej, czy filozofii tradycyjnej. Jednak mgr W. Szczepkowska odpowiedziała, że jego filozofia raczej związana była z realizmem, aniżeli z Arystotelesem, czy Tomaszem. Jednocześnie wyraziła swoją wątpliwość, czy ta kategoria „filozofia wieczysta” oznacza stanowisko realistyczne, czy też system filozoficzny. Prof. A. Andrzejuk wtrącił jednocześnie, jak należałoby rozumieć ten realizm, czy oznaczałby to, co my przez niego rozumiemy.
Mgr A. Krajska odpowiadając na te wątpliwości przyznała, że badała współczesnych Kwiatkowskiemu komentatorów i recenzentów jego pracy. Oni kwalifikowali go jako tomistę tradycyjnego. I stąd wynikałoby to połączenie arystotelizmu z tomizmem. Był systematykiem i w swoich dziełach przedstawiał poglądy przede wszystkim w ujęciu historycznym.
Mgr D. Lipski zauważył, że F. Kwiatkowski zawarł w swym ujęciu historycznym również myśl chińską, hinduską, perską. Jednak przedstawiał myśl historyczną w sposób pobieżny.
Mgr B. Kozioł zapytała jaki był zasięg jego myśli skoro nie pozostawił po sobie uczniów i jak funkcjonowało jego dzieło, czy ktoś z niego korzystał.
Prelegent odpowiedział, że faktycznie nie pozostawił po sobie uczniów, jednak jego dzieło było czytane. Przyznał, że Profesor M. Gogacz w czasie wykładów wspominał, że uczył się z tego podręcznika.
Po raz kolejny głos zabrał Prof. A. Andrzejuk i zapytał o miejsce pracy i wykładów Franciszka Kwiatkowskiego.
M. Andrusieczko w odpowiedzi wskazał, że wykładał w Poznaniu, w kolegium jezuitów w Krakowie i w Seminarium Duchownym w Nowym Sączu.
A. Andrzejuk zapytał następnie o to, dlaczego nie miał uczniów, skoro wykładał w wielu miejscach.
Magister A. Krajska odpowiedziała, że był to problem tamtego okresu, gdyż również K. Wais, a także J. Stepa mimo tego, że ich prace szeroko oddziaływały, nie pozostawili po sobie uczniów.
Prof. A. Andrzejuk zapytał o to, czy koncepcja „filozofii wieczystej” była czymś oryginalnym w sensie historycznym i co byłoby u niego oryginalne.
Mgr M. Andrusieczko odpowiedział, że samo napisanie tego dzieła syntetycznego w języku polskim, łatwym do czytania, było czymś nowym i oryginalnym. O tej oryginalności mógłby świadczyć fakt, że było dobrze przyjęte przez recenzentów.
M. Zembrzuski zapytał następnie, czy dzieło to było wznawiane, czy był jakiś dodruk. Gdyż mogłoby to świadczyć o zapotrzebowaniu czytelniczym na to dzieło. Prelegent odpowiedział, że z tego, co wie, to nie było dodrukowane w całości, ale we fragmentach. Prof. Andrzejuk zaoponował, że to nie jest miarą czytelnictwa, gdyż w czasach PRL nie wydawano książek na które było zapotrzebowanie, lecz były wydawane za zgodą cenzury. Jako przykład podał dzieło J. Woronieckiego, które zostało wydane dopiero w latach 90-tych. A wcześniej funkcjonowało jako skrypt. Prof. A. Andrzejuk dociekliwie pytał dalej o oryginalność. Czy była to pierwsza na gruncie polskim synteza filozofii scholastycznej, czy podobne syntezy nie pojawiły się wcześniej u Gabryela, czy Waisa, czy wprowadził nową terminologię tomistyczną.
Mgr A. Krajska odpowiedziała, że terminologia została ustalona wcześniej w pracach Morawskiego, Gabryla, Weisa, jednakże ich prace były bardziej monografiami na tematy, np. noetyki, psychologii, metafizyki. Praca Kwiatkowskiego od początku została pomyślana jako całość.
Następnie Prof. A. Andrzejuk zaproponował stworzenie i umieszczenie na osi czasu i przestrzeni F. Kwiatkowskiego, po to, by ustalić relacje między współczesnymi mu tomistami. Wskazał, że takie umieszczenie dałoby odpowiedź, czy środowiska tomistyczne wpływały na siebie.
Następnie M. Zembrzuski zapytał, czy Kwiatkowski w swym dziele sięga i jak często do tekstów Tomasza. M. Andrusieczko odpowiedział, że owszem, cytuje, odwołuje się do Tomasza, a fragmenty są przez niego przełożone na łacinę.
Następnie W. Szczepkowska odczytała z rękopisu fragment listu Woronieckiego do Kwiatkowskiego dotyczącego tego, czym jest filozofia. Komentując ten tekst Prof. A. Andrzejuk zapytał prelegenta o zbieżność pojęć „katolickość tomizmu” i „filozofia wieczysta” u Woronieckiego i u Kwiatkowskiego.
M. Andrusieczko odpowiedział, że te pojęcia są bliskie i przywołał fragment z dzieła Kwiatkowskiego, gdzie autor określając, czym jest „filozofia wieczysta”, powołuje się właśnie na Woronieckiego cytując jego Katolickość tomizmu.
Profesor A. Andrzejuk jeszcze raz podziękował za wygłoszony referat, także za obecność słuchaczy i dyskusję.

Notował Michał Zembrzuski