PANEL OTWARTYCH  DEBAT

Wykład drugi

prof. dr hab. EWA PODREZ

Współczesna demokracja i kompromisy – stan niemocy czy siły?

 

 

             Dnia 12 listopada 2009 r. odbyło się drugie posiedzenie Panelu Otwartych Debat. Wykład wprowadzający do dyskusji „Współczesna demokracja i kompromisy – stan niemocy czy siły?” wygłosiła pani prof. dr hab. Ewa Podrez, Kierownik Katedry Historii Etyki UKSW.

 

Pani Profesor Ewa Podrez podczas wygłaszania wykładu

 

            Na wstępie pani prof. E. Podrez zauważyła, że we współczesnym świecie występuje dość silna tendencja do traktowania kompromisu jako jedynego sposobu rozwiązywania wszelkich problemów dotyczących życia społecznego, w tym politycznego. Czy jest to postawa słuszna? Czy kompromis ma charakter budujący czy też destrukcyjny w życiu społecznym? Jakiej wreszcie ocenie moralnej poddać zjawisko kompromisu? Pani prof. E. Podrez zaznaczyła, że próbując udzielać odpowiedzi na powyższe pytania nie powinno się z góry ani gloryfikować ani deprecjonować zjawiska kompromisu.

            Chcąc przybliżyć uczestnikom debaty złożone zjawisko kompromisu pani prof. E. Podrez   przytoczyła wiersz Aleksandra Fredry pt. „Paweł i Gaweł”. W sporze pomiędzy Pawłem i Gawłem pojawia się miejsce na kompromis, który jest jedną ze strategii porozumienia ze względu na dobro jednostki lub dobro wspólne. Kompromis pojawia się w sytuacji, w której konflikt jest tak ostry, że zagraża którejś ze stron. Podejmowanie negocjacji, których efektem jest osiągnięcie kompromisu przebiega w trzech etapach. W pierwszym z nich strony konfliktu dobrowolnie zaprzestają wszelkich form aktywnej walki, kompromis bowiem nie może być procedurą, musi być świadomą wolą. W drugim etapie strony konfliktu poszukują elementów wspólnych, pewnego pola porozumienia w sferze dóbr, celów etc. Wreszcie strony konfliktu rezygnują z roszczeń wywołujących konflikt, które są nierozstrzygalne na drodze porozumienia. Pani prof. E. Podrez podkreśliła, że w ostatnim etapie negocjacji niezbędna jest procedura, ponieważ rezygnacja z roszczeń nie może być przypadkowa. Dodała również, że najkorzystniejszą i najtrwalszą procedurą będzie taka, którą uchwaliły obydwie strony negocjujące. Kompromis bowiem powinien prowadzić do minimalizacji szkód.

            Następnie pani prof. E. Podrez przeszła do omówienia sytuacji bardziej złożonej, czyli omówienia zjawiska kompromisu w sferze demokracji, gdzie konflikty nie są już tak proste jak w przypadku „Pawła i Gawła”, a co za tym idzie znacznie trudniej zracjonalizować spór.

            Pani prof. E. Podrez zauważyła, że mówiąc o kompromisie w sferze demokracji należy wziąć pod uwagę dwa wzorce demokracji wypracowane na gruncie różnych systemów filozoficznych, w ramach których kompromis będzie inaczej pojmowany. 

            Pierwszy wzorzec demokracji oparty jest na kategorii dobra wspólnego. Demokracja jest otwarta na wszelkie możliwe strategie prowadzące do osiągnięcia dobra wspólnego. W tej perspektywie kompromis to wypracowanie strategii, w której będą realizowane najlepsze cele i postawy.

            Drugi wzorzec demokracji to demokracja liberalna opierająca się na hasłach wolności, równości przysługującej oraz pluralizmu światopoglądowego, które niejako z konieczności domagają się zjawiska kompromisu.

 

Ksiądz Profesor Jan Krokos wraz z Profesorem Arturem Andrzejukiem

 słuchają wykładu Profesor Ewy Podrez

 

            Pani prof. E. Podrez zaznaczyła, że kompromis nie jest wartością samą w sobie, lecz środkiem do realizacji celu, dlatego też tendencja do jego gloryfikacji występująca w demokracji liberalnej niesie ze sobą poważne niebezpieczeństwa. Po pierwsze, manipulowanie opinią publiczną. Skoro większość ma rację to wybór takiego a nie innego rozwiązania często jest przypadkowy, a co za tym idzie następuje zatarcie granic kompromisu. Po drugie, partykularyzacja dobra wspólnego. Dobro wspólne obejmuje przede wszystkim decydentów. Wreszcie, gloryfikacja kompromisu może prowadzić do nihilizacji wartości.

            Poza tym pani prof. E. Podrez dodała, że kompromisy podlegają różnym ocenom ze względu na wiarygodność, zaufanie oraz odpowiedzialność za porozumienie, które jest wiążące dla obydwu stron. W modelu demokracji liberalnej społeczeństwo może nie być w pełni usatysfakcjonowane z kompromisu chociażby dlatego, że w nim nie uczestniczy. Przy założeniach wolności, równości przysługującej i pluralizmie światopoglądowym kompromis nigdy nie obejmie potrzeb całego społeczeństwa, zawsze zatem może znaleźć się ktoś odrzucony i upokorzony.

            Na zakończenie pani prof. E. Podrez powiedziała, że nie można udzielić jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy kompromis jest stanem niemocy czy też siły współczesnej demokracji.  Z jednej strony kompromis jest stanem niemocy, ponieważ pokazuje, że w sprawach zasadniczych dla społeczeństwa i państwa nie jesteśmy w stanie wybrać takich dóbr, które przynajmniej racjonalnie byłyby satysfakcjonujące, tylko cały czas idziemy na kolejne kompromisy. Z drugiej natomiast strony kompromis pokazuje, że w sferze publicznej nie rościmy sobie wszystkich praw do autonomii i gdy jest to konieczne potrafimy ograniczyć naszą wolność. W związku z tym pytanie zawarte w tytule wykładu pozostaje pytaniem otwartym.

 

Mariusz Malinowski "rozgrzewa" dyskusję

 

Pani Profesor Ewa Podrez "waży kompromisy"

Portret w wykonaniu Profesora Sławomira Kolo

 

            Po wykładzie wprowadzającym w problematykę kompromisu we współczesnej demokracji odbyła się burzliwa dyskusja animowana przez pana Mariusza Malinowskiego.

 

Uczestnicy spotkania podczas dyskusji

Pani Profesor Ewa Podrez odpowiada na pytanie jednemu z uczestników spotkania

Pytania od uczestników

Ksiądz Dziekan Jan Krokos dyskutuje z Panią Profesor

Pani Profesor Ewa Podrez podczas dyskusji z uczestnikami spotkania

 

            Podsumowując całą debatę pani prof. E. Podrez podkreśliła, że celem zaprezentowanego wykładu było wprowadzenie w myślenie o występowaniu wartości moralnych w życiu publicznym przy pomocy kompromisu. Zważywszy na to, że dyskusja wykroczyła poza ramy tematyczne wyznaczone wystąpieniem prelegentki można stwierdzić, iż cel ten został osiągnięty.

 

Sprawozdanie przygotowała Anna Krajska

Zdjęcia: Bożena Listkowska