10 kwietnia 2015

   Dr Paweł Bromski, rektor Wyższej Szkoły Stosunków Międzynarodowych i Amerykanistyki  

Dnia 10 kwietnia 2015 roku w Warszawie odbyła się konferencja „Od etyki cnót do etyki chronienia osób. Podstawy wychowania społecznego i politycznego”, zorganizowana przez trzy ośrodki naukowe – Wyższą Szkołę Komunikowania, Politologii i Stosunków Międzynarodowych, Wyższą Szkołę Stosunków Międzynarodowych i Amerykanistyki oraz Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego przy szczególnym udziale Katedry Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej.

   Dr Monika Brenner, rektor Wyższej Szkoły Komunikowania, Politologii i Stosunków Międzynarodowych oraz mgr Ewa Szymańska-Sabala, dziekan WSKPiSM  

Rektora WSSMiA, pana dr. Pawła Bromskiego poproszono o uroczyste otwarcie konferencji oraz o przywitanie gości, następnie zaś pani dr Izabella Andrzejuk po omówieniu kilku spraw organizacyjnych poinformowała wszystkich prelegentów oraz słuchaczy o śmierci prof. Wojciecha Falkowskiego rektora Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie, znanego psychiatry, psychologa a także artysty-malarza.

   Dr Izabella Andrzejuk prezentuje książkę pt. "Filozofia na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie"  

Wojciech Falkowski jako rektor PUNO zainicjował współpracę swojej uczelni z UKSW (w roku 2009 podpisał umowę współpracy z ówczesnym rektorem UKSW, ks. prof. Ryszardem Rumiankiem). Dr Andrzejuk wyraziła żal z powodu śmierci profesora, ale również ogromną satysfakcję z powodu zadedykowania ostatniej książki o PUNO („Filozofia na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie”, red. M. Płotka, J. Pyłat, A. Andrzejuk, Warszawa-Londyn 2014) właśnie prof. Wojciechowi Falkowskiemu.

   Dr Izabella Andrzejuk prezentuje fotografię dedykacyjną w książce pt. "Filozofia na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie"  

Po kilku słowach wprowadzenia rozpoczęła się część plenarna konferencji. Jako pierwszy głos zabrał ks. dr hab. Andrzej Kobyliński z UKSW, który wygłosił referat pt. „Moralność i nihilizm. Godność człowieka w różnych modelach etyki postmetafizycznej”. Prelegent podkreślił, że nie ulega najmniejszej wątpliwości, iż nihilizm potrzebuje dzisiaj bardzo szerokich badań w Polsce. Warto ponadto zwrócić uwagę na fakt, że godność człowieka, jest silnym punktem etyk postmetafizycznych, natomiast – jak zauważył ks. Kobyliński – są one zupełnie bezradne wobec kwestii bioetycznych. Niestety odpowiedź na pytanie o źródło godności człowieka jest o konotacjach kantowskich, co rozdziela dzisiaj wszystkie religie.

   Ks. dr hab. Andrzej Kobyliński  

Następnie głos zabrał prof. Artur Andrzejuk z UKSW oraz PUNO, który wygłosił wykład pt. „Etyka wojskowa Józefa Marii Bocheńskiego”. Podkreślił on, że Bocheński zaliczał etykę wojskową do etyk specjalnych. Wymienił ponadto kilka ważnych elementów, które na tę etykę się składają – konieczność obrony, męstwo, posłuszeństwo, decyzja bojowa. Niestety okazuje się, że w tekstach Bocheńskiego na temat etyki wojskowej można znaleźć niemal dokładnie to samo, co w tekstach Woronieckiego, jednak – jak zauważył prof. Andrzejuk – nie jest to spowodowane celowo, lecz Bocheński jako słuchacz wykładów Woronieckiego w zupełności przejął jego koncepcję.

   Prof. dr hab. Artur Andrzejuk  

Następny referat wygłosił dr Adam Olechowski z Kolegium Jagiellońskiego Toruńskiej Szkoły Wyższej pt. „Etyka konfliktów zbrojnych”. Na wstępie dr Olechowski zwrócił uwagę, że zagadnienie etyki i wojny z pozoru zupełnie się wykluczają, jednak istnieje potrzeba, aby w tej dziedzinie poruszać kwestie podstaw religijno-filozoficznych. Prelegent wskazał na wiele ciekawych wątków, m. in. na bardzo ważne w kontekście wojny podejście pragmatyczne, które podejmowane jest w licznych dokumentach różnych instytucji sprowadzające się głównie do jak najbardziej humanitarnego traktowania ludzi w czasie regularnej wojny.

   Dr Adam Olechowski  

Po trzech referatach nastąpiła przerwa kawowa, która była bogata w liczne dyskusje kuluarowe.

   Uczestnicy konferencji z UKSW: Dawid Gawałkiewicz i Monika Deja z I roku filozofii, ks. dr hab. Andrzej Kobyliński. dr Michał Zembrzuski i lic. Magdalena Saganek z V roku filozofii  

Kolejny prelegent, dr hab. Mirosław Murat z WSSMiA wygłosił wykład „Obywatel czy konsument? Pomiędzy małą ojczyzną a <<prywatnym ogródkiem>>” w niezwykle zaskakującej formie. Otóż Mirosław zawarł swoje wystąpienie w szeregu licznych oraz bardzo ważnych pytań dotyczących współczesnej rzeczywistości, na które odpowiedzi nie udzielił, lecz pozostawił odbiorców z ich samodzielną refleksją. Prelegent ukazał zatem braki współczesnego świata poprzez pytania, zmuszając w ten sposób słuchaczy do refleksji nad diagnozą sytuacji polityczno-społeczno-moralnej Polaków. Zarazem kwestię ostatecznej odpowiedzi na te pytania pozostawił otwartą.

   Dr hab. Mirosław Murat  

Kolejnym prelegentem był dr hab. Maciej Kociuba z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, który wygłosił referat pt. „Filozofia praktyczna w dobie pluralizmu wartości”. W wystąpieniu zwrócił on uwagę głównie na obecny dzisiaj głód autorytetu, co przynosi niestety wiele negatywnych skutków. Dzisiejszy świat jest bowiem światem wielu etyk horyzontalnych, z których każda ma do zaoferowania równo-wartościowe opcje wyborów. Filozofia i etyka nie udzielają już odpowiedzi na pytania dotyczące tego jak żyć, lecz zajmuje się tym przede wszystkim psychologia i socjologia. Według prelegenta, wynika to z faktu, że szczęście traktuje się dzisiaj jako pewną sprawność, którą można wypracować. U podstaw takiej postawy należy doszukiwać się głównie laicyzacji, która spowodowała, że coraz trudniejszy staje się powrót do zasad mądrościowych, jakie wcześniej skutecznie regulowały życie ludzi.

   Dr hab. Maciej Kociuba  

Ostatnim już mówcą w części plenarnej konferencji był mł. bryg. dr inż. Dawid Pełka z Delegatury Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej w Gdyni, który wygłosił referat pt. „Etyka żołnierza-ratownika, czyli poprzez sprawności i cnoty do ochrony osób”. Prelegent podkreślił, że jeśli chodzi o etykę zawodową straży pożarnej, to dopiero niedawno ukazał się krótki, bo zaledwie ośmiopunktowy kodeks, ale niestety powstał on bez udziału filozofów i etyków, w jego powstawaniu uczestniczyli jedynie prawnicy i ekonomiści. Dr Pełka przechodząc do kwestii natury teoretycznej zauważył, że najważniejszą cnotą, jaka powinna dominować we wszystkich służbach ratunkowych jest bez wątpienia męstwo. Należy ponadto wychowywać odpowiednie cnoty i sprawności, bez tego bowiem życie i zdrowie wielu osób może zostać zagrożone.

   Bryg. dr inż. Dawid Pełka  

Po przerwie kawowej nastąpiły obrady w dwóch sekcjach.

   Dr hab. Mirosław Murat i dr Anna Kazimierczak-Kucharska  

W sekcji pierwszej jako pierwsza wykład wygłosiła dr Anna Kazimierczak-Kucharska z UKSW pt. „(Nie)słuszne przekraczanie granic przez wychowawcę. Uwagi na temat archetypicznego nauczania przez Sokratesa”. Prelegentka zwróciła uwagę na kilka elementów, które spowodowały, że można mówić o pewnym przekraczaniu granic przez mistrza ateńskiego. Są to m. in. sposób nauczania, nowa koncepcja osoby, wyakcentowanie duszy ludzkiej. Niesłuszność przekraczania granic polegała na tym, że Sokratesa skazano, co przyniosło w konsekwencji negatywne skutki dla młodzieży ateńskiej, natomiast słuszność przekroczenia tych granic prelegentka widzi w zachowaniu Sokratesa w pamięci jako męża sprawiedliwego, który ukochał prawdę do końca, dzięki czemu mógł „wychowywać” młodzież również po swojej śmierci.

   Dr Anna Kazimierczak-Kucharska  

Kolejnym prelegentem w tej części konferencji był dr Michał Zembrzuski z UKSW, którego referat nosił tytuł „Jak według Akwinaty i MacIntyre’a realizować sprawiedliwość względem osób (łagodnie i miłosiernie czy racjonalnie)?” Już na samym początku swojego wystąpienia dr Zembrzuski podkreślił, że według niego MacIntyre nie jest tomistą. MacIntyre twierdzi, że ludzie traktują filozofię praktyczną jako teoretyczną. Ponadto wskazuje on na trzy podstawowe uzasadnienia moralne, które są nieprzekładalne na własne kategorie. Wnioski prelegenta dotyczyły działań cnotliwych, które – według MacIntyre’a – zawsze kierowane są przez nauczyciela, ponieważ to właśnie nauczyciel przekazuje wiedzę na temat cnót. Wychowanie jest tu zatem bardzo ważne.

   Dr Michał Zembrzuski  

Ostatni referat przed przerwą obiadową wygłosił ks. dr Adam Filipowicz z UKSW pt. „Antropologiczne podstawy wychowania według Klemensa Aleksandryjskiego”. Prelegent stwierdził, że Klemens w kontekście wychowania zdecydowanie bliższy jest platońskiemu idealizmowi niż arystotelesowskiemu realizmowi. Jednak, według Klemensa Aleksandryjskiego, proces wychowawczy ma prowadzić wychowanka do pełnego prawdziwego człowieczeństwa, zatem nie jest to czysty idealizm, ponieważ pojawia się tu relacja wychowanka do wychowawcy.

   Ks. dr Adam Filipowicz  

Po tej części konferencji miała miejsce dyskusja, w której odpowiedzi na pytanie dotyczące dzisiejszego wychowania były bardzo zróżnicowane. Jednak najważniejsze wnioski można wysunąć na podstawie wypowiedzi ks. dr. Adama Filipowicza, który zauważył, że już od Arystotelesa zaczęło pojawiać się nauczanie bez wychowania, ponieważ wychowanie było nastawione jedynie na ukształtowanie dobrego obywatela. Dr hab. Mirosław Murat dodał, że kolejnym czynnikiem ważącym w tej kwestii może być bark rozumienia rzeczywistości, która otacza człowieka współczesnego.

   Dr hab. Maciej Kociuba  

Po przerwie obiadowej kontynuowano obrady w dwóch sekcjach.

   Ks. dr Adam Filipowicz  

Obrady sekcji pierwszej rozpoczęły się wykładem płk. dr. Jerzego Niepsuja z Warszawskiej Akademii Technicznej zatytułowanym: „Etyczne podstawy wychowania żołnierzy Bundeswehry” .Dr Niepsuj przedstawił w swoim referacie zagadnienia przygotowane wspólnie z prof. Inż. Janem Figurskim (również pracownikiem WAT). Prelegent zwrócił uwagę na wszystkie najważniejsze problemy, które powinny być podejmowane w zagadnieniu wychowania. Są to: godność, wolność, pokój, sprawiedliwość, równość, solidarność i demokracja. Najważniejszy zaś wniosek płk. dr. Niepsuja dotyczył wspólnych wartości, które, według niego, powinny być w armii.

   Płk dr Jerzy Niepsuj  

Kolejny referat przedstawiła dr Julia Bartczak z Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa i Ochrony zatytułowany: „Filozoficzno-etyczne aspekty bezpieczeństwa osób w strukturach społeczno-politycznych”. Prelegentka zwróciła uwagę, że najważniejsza we wszelkich strukturach społecznych zawsze jest godność ludzka, choć oczywiście bardzo trudno jest o niej mówić w warunkach regularnej wojny. Otóż bezpieczeństwo, które w pewnym sensie pociąga za sobą poczucie godności ma swoją specyfikę zależną od struktur hierarchicznych, jakie istnieją w państwie.

   Dr Julia Bartczak  

Jako następna wystąpiła lic Anna-Maria Szczepaniak i zaprezentowała temat: „Pomiędzy dzoē a bios, czyli w poszukiwaniu ludzkiej godności w koncepcji Giorgio Agambena”. W wykładzie tym podjętych było wiele wątków, jednak bez wątpienia najciekawsze wydaje się zagadnienie homo sacer, które oznacza ludzi zupełnie pozbawionych godności. Prelegentka podała wiele przykładów, również tych z czasów obecnych, które wskazują na fakt, że koncepcja odzierania ludzi z ich godności ma miejsce również dzisiaj, zaś stopień jej jest naprawdę wysoki.

   Lic. Anna-Maria Szczepaniak  

Ostatni referat dr Magdaleny Płotki z UKSW, był zatytułowany: „Działanie polityczne w myśli Wawrzyńca z Raciborza” i dotyczył specyfiki myśli politycznej tego polskiego filozofa. Koncepcja działania Wawrzyńca z Raciborza (zm. w 1458 roku) wyłożona w jego komentarzu do „Polityki” Arystotelesa dowodzi zdaniem M. Płotki, iż jednym ze źródeł krakowskiego praktycyzmu była myśl neoplatońska. Omawiając specyficzny typ działania (politycznego) jakim jest rządzenie, Wawrzyniec sięga do pochodzącej z „Liber de causis” wizji świata oraz argumentuje, że właściwym paradygmatem dla działań politycznych jest działanie człowieka jako jednostki. Paralelność koncepcji działania w skali makro (zarządzania państwem) oraz w skali mikro (wewnętrznych aktów człowieka) stanowi o ciągłości politycznej i antropologicznej myśli tego krakowskiego profesora.

   Prof. dr hab. Artur Andrzejuk  

   Dr Adam Olechowski i bryg. dr inż. Dawid Pełka  

Sekcja druga, prowadzona przez dr I. Andrzejuk rozpoczęła się wystąpieniem mgr Karoliny Ćwik z UKSW, pod tytułem: „Mowa ludzka jako przejaw sprawiedliwości wymiennej w ujęciu o. J. Woronieckiego OP”. Prelegentka zaznaczyła, iż dla Woronieckiego umiejętność właściwego posługiwania się mową obejmuje stosunki pomiędzy pojedynczymi osobami i dlatego należy do cnoty sprawiedliwości wymiennej. K. Ćwik stwierdziła też, że według omawianego autora mowa ludzka służy budowaniu i umacnianiu więzi międzyludzkich oraz odróżnia człowieka od zwierząt. Mowa ponadto, służąc wymianie myśli, buduje się także na zaufaniu między osobami – bez tego czynnika nie stanowiłaby elementu wzmacniającego relacje międzyludzkie. Zaś fundamentem zaufania jest prawdomówność. W dalszej części swojego wystąpienia prelegentka skupiła się na problematyce wychowania do dobrego posługiwania się mową, które powinno zawierać takie elementy jak dyscyplina myślenia oraz walka z wadami. K. Ćwik omówiła także wady w zakresie posługiwania się mową, wśród których znalazły się między innymi: plotkarstwo, pochlebstwo, samochwalstwo, złośliwe kłamstwo.

   Mgr Karolina Ćwik  

Kolejnym prelegentem była mgr. Martyna Waśniewska z UKSW, która w swoim wystąpieniu, zatytułowanym: „Etyka chronienia osób w ujęciu Mieczysława Gogacza”, scharakteryzowała najważniejsze zagadnienia etyczne tego tomisty i antropologiczne podstawy jego etyki. Mgr. Waśniewska zwróciła uwagę na elementy Konstytutywne osoby oraz na relacje osobowe, budujące się na przejawach istnienia (realności, prawdzie i dobru). Ponadto M. Waśniewska omówiła też usprawnienia władz ludzkich (mądrość, kontemplację i sumienie) jako zasady czynności chroniących prawdę i dobro osób.. Kończąc swoje wystąpienie prelegentka zwróciła uwagę, iż celem tak rozumianej etyki jest przemiana człowieka (metanoia), dzięki której będzie on zawsze sytuował się wśród osób, dystansując przywiązanie do rzeczy.

   Mgr Martyna Waśniewska  

Jako kolejny wystąpił dr Dawid Lipski z UKSW, zatytułowany: „Filozoficzne założenia humanizmu integralnego Jacquesa Maritaina”. Na początku prelegent krótko przedstawił życiorys Maritaina, wskazując na najbardziej znaczące wydarzenia z jego życia, jak chociażby uczestnictwo w obradach Soboru Watykańskiego II. Następnie D. Lipski zwrócił uwagę, iż zaprojektowana przez Maritaina jego koncepcja humanizmu integralnego mogłaby stanowić remedium dla współczesnej myśli filozoficznej i etycznej, uwikłanej w postmodernizm. Sam Maritain bowiem proponował go jako nurt, który może odnowić moc chrześcijaństwa w kulturze i w historii. Ponadto prelegent przypominając argumenty Maritaina w jego dyskusji z marksizmem, zwrócił uwagę, iż to właśnie je można wykorzystywać do dyskusji z poglądami postmodernistycznymi.

   Dr Dawid Lipski  

Po wystąpieniu D. Lipskiego uczestnicy obrad sekcji udali się na krótką przerwę na pytania oraz kawę.

   Karolina Ćwik i Michał Zembrzuski  

Po przerwie, w ramach wznowionych obrad wystąpił dr hab. prof. UKSW J. Grzybowski. Jego wystąpienie było zatytułowane: „Wychowywać do świadomości skutków. O eschatologicznej perspektywie etyki”. J. Grzybowski odniósł się do hipotetycznej sytuacji, w jakiej mógł znaleźć się znany filozof postmodernistyczny, R. Rorty w chwili swojej śmierci. Przykład ten posłużył prelegentowi na zwrócenie uwagi na następujące kwestie: skutki naszych czynów mają swoje konsekwencji; wola człowieka w relacji do intelektu posiada swoją siłę, którą może wykorzystać, uznając swój błąd i traktując napomnienie (karę) jako sprawiedliwą. W swoim wystąpieniu J. Grzybowski zwrócił też uwagę, że w perspektywie eschatologicznej może się też zdarzyć tak, że wola człowieka odwróci się od racji intelektu. Dlatego też tak ważne jest, aby pamiętać o dalekosiężnych konsekwencjach naszych własnych czynów.

   Ks. dr hab. Jacek Grzybowski, prof. UKSW  

Następnie mgr. inż. Janusz Idźkowski z UKSW, który zaprezentował referat pod tytułem: „Trudności związane z wyjaśnianiem zagadnienia ‘kontemplacji’”. W swoim wystąpieniu zwrócił uwagę, iż słownikowe oraz encyklopedyczne definicje kontemplacji nie dają jasnego i jednoznacznego wyjaśnienia, czym kontemplacja jest w swej istocie. J. Idźkowski zaproponował własny podział na odmiany kontemplacji, poparty tekstami „klasyków” tego zagadnienia: Ryszarda ze św. Wiktora, św. Tomasza, J. Maritaina czy M. Gogacza. W ten sposób prelegent wyodrębnił kontemplację nabytą od kontemplacji rozumianej w sensie ścisłym. Każda z nich może zawierać jeszcze różne typy kontemplacji, w zależności od tego, do czego się odnosi. W ten sposób kontemplacja nabyta (czyli taka, która nie ujmuje bezpośrednio swojego przedmiotu) zawiera w sobie kontemplację filozoficzną, naukową, teologiczną. Zaś kontemplacja sensu stricte (ujmująca wprost przedmiot kontemplacji) zawiera rozróżnienie na kontemplację: estetyczną, etyczną, religijną.

   Mgr inż. Janusz Idźkowski  

Ostatnim wystąpieniem w ramach tej sekcji był referat dr I. Andrzejuk z WSKPiSM, zatytułowany: „Sztuka kierowania innymi ludźmi. Zastosowanie roztropności i innych cnót w rządzeniu. Prelegentka zaprezentowała tomistyczną wersję teorii rządzenia i rozkazywania przede wszystkim w wersji J. Woronieckiego, gdzie rządzenie nazywane jest kierowaniem powierzonych nam ludzi (podwładnych, współpracowników) do celu. I. Andrzejuk zauważyła, że w tej interpretacji zarządzanie sprowadza się do trzech głównych czynności: rządzenia, rozkazywania oraz karania. W każdej z nich potrzebne są zarządzającemu cnoty, jednak najważniejszą i naczelną cnotą, niezbędną w spełnianiu takich funkcji jest roztropność.

   Dr Izabella Andrzejuk  

Po ostatnim wystąpieniu odbyła się dyskusja, w której wzięli udział: J. Grzybowski, D. Lipski, J. Idźkowski, E. Łażewski (UKSW), I. Andrzejuk.

   Ks. dr Adam Filipowicz w ogniu dyskusji 

Konferencję podsumował rektor WSSMiA, dr Paweł Bromski, który stwierdził, że konferencja ta była niezwykle udana. Wyraził ponadto nadzieję, że w kolejnym roku akademickim zostanie podjęte podobne przedsięwzięcie.

   Dr Monika Brenner, rektor Wyższej Szkoły Komunikowania, Politologii i Stosunków Międzynarodowych, mgr Ewa Szymańska-Sabala, dziekan WSKPiSM, dr Paweł Bromski, rektor Wyższej Szkoły Stosunków Międzynarodowych i Amerykanistyki  

Sprawozdanie:
Anna Kazimierczak-Kucharska
Izabella Andrzejuk
 

Fotografie:

Anna Kazimierczak-Kucharska

   Dr Anna Kazimierczak-Kucharska