Częstochowa, 24 – 25 października 2013 roku

Częstochowa we mgle rankiem 25 października 2013 roku

W dniach 24 – 25 października 2013 roku odbyła się w gmachu Akademii Jana Długosza w Częstochowie konferencja zatytułowana: Filozofia Polska na tle filozofii europejskiej w XX w. Została ona zorganizowana przez pracowników Zakładu Filozofii, mieszczącego się na Wydziale Nauk Społecznych AJD.
Organizatorzy konferencji zaplanowali urozmaicony i bogaty program, obejmujący zarówno wystąpienia dotyczące kondycji filozofii w Polsce w ogóle, jak i poszczególnych nurtów filozofii (logice, filozofii społecznej, ekofilozofii, etyce, dydaktyce filozofii), a także konkretnym filozofom polskim, których wkład w filozoficzną myśl europejską był znaczący bądź specyficzny (wśród nich znaleźli się tacy filozofowie, jak: S. Brzozowski, R. Ingarden, J. Stepa, A. Tymieniecka, H. Elzenberg, K. Michalski, J. Łukasiewicz, Z. Jordan, W. Witwicki czy F. Znaniecki). Nie brakowało również tematów poświęconych określonym szkołom (środowiskom) filozoficznym w XX-wiecznej Polsce, w kontekście i recepcji i wpływu na inne europejskie nurty. I tak przedmiotem rozważań prelegentów była między innymi działalność szkoły lwowsko-warszawskiej, neotomistów, fenomenologów.

Dr Magdalena Płotka, organizatorka i kierowniczka wyjazdu z Warszawy

Obrady pierwszego dnia konferencji odbywały się najpierw w ramach sekcji plenarnej, a następnie były kontynuowane w dwóch sekcjach. Konferencję otworzyły krótkie przemówienia: dr hab. Romualda Derbisa, prof. AJD, dziekana Wydziału Nauk Społecznych, dra Adama Olecha, dyrektora Instytutu Filozofii, Socjologii i Psychologii oraz prof. Andrzeja Zalewskiego, kierownika zakładu filozofii.

Dziekan Wydziału Nauk Społecznych AJD, prof.Romuald Derbis

W sekcji plenarnej wystąpił dr hab. prof. Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego i Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie, Artur Andrzejuk, którego tytuł referatu brzmiał: „Filozofia na polskiej emigracji niepodległościowej w Wielkiej Brytanii (1940 – 1990)”. W swoim wystąpieniu prelegent zaprezentował sylwetki naukowe filozofów działających przede wszystkim poza granicami Kraju, w Wielkiej Brytanii. A. Andrzejuk na samym początku określił, że przez zwrot „emigracja niepodległościowa” rozumie osoby, które nie mogły wrócić do ojczyzny z powodów politycznych, a nie np.: ekonomicznych. Wśród wymienionych przez prelegenta filozofów znalazły się takie postacie jak: W. Strzałkowski, A. Jakubisiak, J. Bocheński, I.Szumilewicz-Lachman, H. Taborska, T. Terlecki, czy C. Lejewski. Prof. Andrzejuk zauważył, że polscy filozofowie, działając poza granicami Kraju, odnosili sukcesy na polu estetyki, logiki, metafizyki, etyki, historii filozofii, teodycei, czy epistemologii. Kończąc swoje wystąpienie A. Andrzejuk zaznaczył, iż specyfiką uprawianej za granicą filozofii polskiej było jej praktycystyczne nachylenie.

Prof. Artur Andrzejuk i przewodniczący obradom planarnym, prof. Paweł Polak (UP JPII, Kraków)

W ramach obrad w poszczególnych sekcjach, wystąpiła dr Anna Kazimierczak-Kucharska. Jej referat, zatytułowany: „Oryginalność etyki perfekcjonistycznej Henryka Elzenberga na tle myślicieli polskich oraz europejskich”, zawierał najważniejsze zagadnienia, wyznaczające niejako ramy etyki Elzenberga. Prelegentka zaznaczyła, że etyka omawianego autora, choć sięga swymi źródłami do antropologii oraz wizji świata, to jednak jest w swej ostatecznej wymowie antydogmatyczna. Elzenberg bowiem świadomie zdecydował się w swoim systemie etycznym nie proponować żadnych ostatecznych rozwiązań stawianych problemów. Dr Kazimierczak-Kucharska zaznaczyła także, że Elzenberg bardziej skupiał się na samym procesie myślenia, aniżeli na ostatecznych jego efektach. Ostatecznie – zdaniem prelegentki – etykę perfekcjonistyczną można rozumieć jako refleksję służącą człowiekowi w jego dążeniu do doskonałości.

Dr Anna Kazimierczak-Kucharska.

Drugiego dnia konferencji, plan jednej z sekcji obejmował między innymi wystąpienia następujących prelegentów: dra Michała Zembrzuskiego, dr Izabelli Andrzejuk (WSKPiSM), dra Andrzeja Nowika, dr Magdaleny Płotki, dra Adama Filipowicza.

Bryg. dr Dawid Pełka (AJD, UKSW), dr Anna Kazimierczak-Kucharska (UKSW),

ks. dr Adam Filipowicz (UKSW) i dr Henryk Popowski (AJD)

Referat dr. M. Zembrzuskiego, zatytułowany: „Jana Stepy neotomistyczne budowanie autonomicznej teorii poznania”, zawierał prezentację poglądów tego tomisty i kontynuatora sposobu uprawiania tomizmu, który ukształtował się na uniwersytecie w Lowanium. M. Zembrzuski zwrócił uwagę, że J. Stepa starał się uczynić fundamentem poznania świata zewnętrznego wcześniejsze upewnienie się podmiotu poznającego, że realny byt rzeczywiście istnieje.

Dr Tomasz Mróz, wrocławski kolega dra Michała Zembrzuskiego

Z kolei dr I. Andrzejuk zaprezentowała w swoim referacie pt.: „Teoria sublimacji Konstantego Michalskiego jako źródło jego poglądów historiozoficznych” w jaki sposób ten autor przechodzi ze specyficznego rozumienia rozwoju człowieka (poprzez udoskonalenie – sublimację) do ujęcia rozwoju całych wspólnot jako „ewolucji” ku swoiście rozumianej doskonałości społecznej – perfekcjoryzmu. Prelegentka zaznaczyła, iż u źródeł historiozoficznych poglądów Michalskiego leży jego filozofia człowieka. I. Andrzejuk wskazała też na inspiracje dla perfekcjoryzmu K. Michalskiego w filozofii: św. Augustyna, św. Tomasza z Akwinu, J. Condorcet`a, G. Lebniz`a, G. Hegla.

Dr Izabella Andrzejuk (WSKPiSM, Warszawa)

Kolejny prelegent, dr A. Nowik, wystąpił z referatem: „Metoda uprawiania historii filozofii u ks. Pawła Siwka”. W swoim referacie prelegent zwrócił uwagę na językowe przygotowanie P. Siwka do pracy nad tekstami filozoficznymi. P. Siwek bowiem znał zarówno starożytne języki klasyczne – łacinę i grekę, jak również liczne języki nowożytne (angielski, włoski, francuski, hiszpański, portugalski), a także hebrajski. Dr Nowik stwierdził także, iż można wskazać pewną metodę uprawiania historii filozofii przez tego autora. Polegała ona: na uznawaniu, że każdy tekst filozoficzny jest także źródłem poznania filozoficznego; na poszukiwaniu prawdy; na stosowaniu interdyscyplinarności; na stosowaniu typowo średniowiecznego warsztatu naukowca (Siwek badane teksty tłumaczył na język łaciński, a następnie pisał do nich obszerne komentarze).

Dr Andrzej Nowik z prowadzącą obrady sekcji dr Izabella Andrzejuk

Następnie dr M. Płotka, przedstawiła referat pt.: „Krakowski komentarz do Sentencji Piotra Lombarda Utrum Deus gloriosus na tle tradycji europejskiej”. Dr Płotka zauważyła, iż prezentowany komentarz stanowi w swej warstwie treściowej przykład wpływu woluntaryzmu średniowiecznej szkoły franciszkańskiej (bonawenturianizm, ockhamizm, buridanizm) na filozoficzną myśl w Polsce. W tym nurcie – jak zaznaczyła prelegentka – samo poznanie nie przynosi człowiekowi zaspokojenia jego pragnień. Władzą, która może tego dokonać jest wola. Za anonimowym autorem M. Płotka wskazała na dwie funkcje władzy woli: pierwsza z nich to wola jako władza naturalna – taką funkcję woli posiada każde stworzenie i wyraża się ona wyłącznie poprzez ruch i nie posiada żadnej treści; druga funkcja to wola nakierowana na dobro – i tu zawiera się pewna treść.

Dr Magdalena Płotka  z prowadzącą obrady sekcji dr Izabella Andrzejuk

Ostatnim prelegentem był ks. dr A. Filipowicz, który przedstawił referat zatytułowany: „Filozofia w służbie teologii – czyli o dydaktyce filozofii w wyższych seminariach duchownych w XX wieku. Prelegent zwrócił uwagę, iż seminarium duchowne jest i uczelnią wyższą i miejscem, gdzie realizuje się także pewną formację duchową. Tytułem pewnego wprowadzenia w problematykę nauczania w seminariach duchownych, A. Filipowicz przedstawił podstawy prawne formacji filozoficznej księży, jakie zostały określone w XX wieku. Kolejnym zagadnieniem była prezentacja programu nauczania filozofii w Wyższym Seminarium Duchownym w Łomży.

Ks. dr Adam Filipowicz

Akcentem zamykającym dwudniowe obrady konferencyjne było podsumowanie konferencji przez jej organizatora, dra Macieja Woźniczkę z AJD w Częstochowie. M. Woźniczka podziękował wszystkim prelegentom za ciekawe wystąpienia, a słuchaczom za aktywne uczestnictwo. Z kolei prof. A. Andrzejuk, poproszony przez dra Woźniczkę o wypowiedź na temat przebiegu konferencji, zwrócił uwagę na jej wysoki poziom merytoryczny oraz organizacyjny i wyraził nadzieję na dalszą współpracę z filozofami na AJD.

Dr Magdalena Płotka i mgr Daniel Kucharski
 

Tekst i fotografie: Izabella Andrzejuk