Hotel Gołębiewski w Wiśle - miejsce obrad Zjazdu (widok z drogi na Czantorię).

Jego koszt poraził nawet co mniej zaradnych życiowo profesorów...

W dniach 17-21 września 2012 odbył się IX Polski Zjazd Filozoficzny, organizowany przez Politechnikę Śląską oraz Uniwersytet Śląski, w którym historycy filozofii UKSW (przede wszystkim pracownicy Katedry Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej) potwierdzili swój liczny udział.

Dr Michał Zembrzuski, ks. dr Adam Filipowicz, dr Izabella Andrzejuk, dr Magdalena Płotka, dr Witold Płotka

Drugiego dnia Zjazdu, 18 września w ramach sekcji „Historia filozofii starożytnej i średniowiecznej”, której obradom przewodziła profesor Agnieszka Kijewska, referaty swe wygłosili dr Michał Zembrzuski oraz mgr Dawid Lipski.

Prof. Agnieszka Kijewska i dr Michał Zembrzuski

Dr Zembrzuski w swoim wystąpieniu zatytułowanym „Jana z la Rochelle koncepcja duszy i jej władz” przedstawił sylwetkę mało znanego wśród przebadanych średniowiecznych filozofów i teologów autora. Jan z la Rochelle okazuje się być, jak dowodził Prelegent, oryginalnym teologiem w rozwiązaniach dotyczących statusu duszy ludzkiej, jej władz, a szczególnie koncepcji intelektu możnościowego i czynnego. Podczas dyskusji nad referatem dr Zembrzuskiego, to problem złożenia duszy z quo est i quod est okazał się najciekawszym zagadnieniem.

Mgr Dawid Liski z pasją opowiada dzieje konfliktu między Janem Peckhamem a Tomaszem z Akwinu

Kolejnym Prelegentem był mgr Dawid Lipski, doktorant Katedry Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej UKSW, który wystąpił z referatem pt. „Poglądy Jana Peckhama z zakresu filozofii bytu w kontekście sporu o jedność formy substancjalnej w człowieku”. Celem referatu mgr Lipskiego było przybliżenie poglądów Jana Peckhama z zakresu metafizyki, ze szczególnym uwzględnieniem sporu o jedność formy substancjalnej: z jednej strony Peckham posługuje się terminologią arystotelesowską, z drugiej zaś strony autor ten, jak przedstawiał mgr Lipski, jawi się jako konsekwentny augustynik. Ta wewnętrzna niespójność poglądów samego Peckhama tym bardziej czyni tą postać godną zainteresowań historyka filozofii. Po wygłoszeniu referatu przez mgr Lipskiego, dyskusję otworzyła prowadząca obrady, profesor Agnieszka Kijewska. Zgromadzeni słuchacze najbardziej zainteresowali się historycznym wątkiem konfliktu między Janem Peckhamem a Tomaszem z Akwinu.

Ks. dr Adam Filipowicz omawia drogi poznania Boga według Tertuliana

Tego samego dnia w sekcji popołudniowej wystąpił również ks. dr Adam Filipowicz z referatem zatytułowanym „Anima naturaliter christiana a drogi poznania Boga według Tertuliana”. Referat ks. dra Filipowicza podejmował kontrowersyjne stwierdzenie Tertuliana o „duszy z natury chrześcijańskiej”. Prelegent skoncentrował się głównie na zagadnieniu możliwości poznania Boga.

Dr Izabella Andrzejuk z prowadzącym obrady dr Jackiem Kołtanem,

reprezentującym Wydział Myśli Społecznej Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku

Trzeciego  dnia, 19 września w ramach sekcji „Filozofia człowieka” wystąpiła dr Izabella Andrzejuk, reprezentująca Wyższą Szkołę Komunikowania Politologii i Stosunków Międzynarodowych w Warszawie, której referat zatytułowany był: „Związek mądrości i roztropności w antropologii św. Tomasza z Akwinu”. Dr Andrzejuk w swoim wystąpieniu dowodziła, że roztropność pełni wyjątkową rolę w tomistycznej antropologii, ponieważ cnota ta jest zarazem cnotą intelektualną i moralną. Współpraca mądrości i roztropności w myśli Akwinaty polegałaby na tym, że pierwsza z cnót dotyczy poznania ludzkiego, zaś druga swym zasięgiem ogarnia zarówno poznanie i pożądanie ludzkie. Prelegentka omawiała szczegółowo współpracę oraz zależności między cnotami. Referat wzbudził ogromne zainteresowanie słuchaczy, pytania z sali dotyczyły, między innymi, relacji między intelektem praktycznym a teoretycznym oraz możliwości występowania cnoty roztropności bez udziału cnoty mądrości.

Dr Justyna Smoleń-Starowieyska przekracza Dasein zmierzające „od” czegoś „ku” czemuś

Równolegle w sekcji specjalnej zatytułowanej „Człowiek i transcendencja”, w ramach szóstego spotkania Patočkowego, organizowanego w ramach Zjazdu referat wygłosiła dr Justyna Smoleń-Starowieyska, która jest adiunktem w Katedrze Historii Filozofii Nowożytnej i Współczesnej UKSW. Dr Smoleń-Starowieyska zaprezentowała temat „Heideggerowska koncepcja transcendencji jako fundamentalnej struktury dasein”, w którym argumentowała, że transcendencja rozumiana jako przekraczanie zmierzające „od” czegoś „ku” czemuś jest właściwe ludzkiemu jestestwu (Dasein). W konsekwencji, jedynie na sposób transcendencji jestestwo może dojść do siebie „samego”, być samym sobą.

Dr Witold Płotka łączy fenomenologię z filozofią dialogu (czyli ogień z wodą)

Tematykę filozofii współczesnej w swoich wystąpieniach poruszał również dr Witold Płotka, który jest adiunktem w Zakładzie Teorii Poznania Uniwersytetu Gdańskiego, a doktoryzował się na UKSW (w Katedrze Historii Filozofii Nowożytnej i Współczesnej). Dr Płotka przygotował aż trzy referaty w trzech różnych sekcjach: w ramach obrad sekcji „Filozofii dialogu” zaprezentował 18 września referat pt. „Fenomenologia jako dialog. W stronę przeformułowania projektu filozofii transcendentalnej”. Celem referatu było przedstawienie takiej metody fenomenologicznej, która umożliwiłaby jej aplikację w przypadku obecnie dyskutowanych w filozofii tematów, przy jednoczesnym zniesieniu klasycznych zarzutów formułowanych wobec filozofii Husserla, m.in. zarzutu o idealizm i o solipsyzm.

Ks. dziekan Jan Krokos stawia dr Płotce "druzgocące" pytania o fenomenologiczną ortodoksję

W ramach sekcji tematycznej o epistemologii dr Witold Płotka przedstawił referat pt. „O fenomenologii wiedzy: główne wyzwania i ograniczenia transcendentalnych dociekań nad poznaniem”. Referat ten był szkicem projektu systematycznego wykorzystania metody fenomenologicznej w dziedzinie współczesnej epistemologii. 

Dr Witold Płotka, bliski ekskomuniki, głosi kolejne "fenomenologiczne herezje"

Trzeci referat nosił tytuł „‘Proszę mi wybaczyć wszystkie te herezje’. Próba hermeneutycznego przeformułowania fenomenologii”. Prelegent referat ten przedstawił podczas sympozjum specjalnego pt. „Nowe drogi fenomenologii”. Tytuł referatu nawiązuje do słów Romana Ingardena z listu do Edmunda Husserla z lata 1918 roku, gdy – pisząc o idealistycznej interpretacji fenomenologii transcendentalnej – prosi o wybaczenie tych herezji. Dr Płotka sugerował, że mówienie o „herezjach” zakłada jakąś „ortodoksję”, czy to Husserlowską, czy też Heideggerowską lub dowolną inną. Wbrew tym sugestiom, w referacie Prelegent argumentował, że nie ma żadnej „ortodoksji” w fenomenologii, ponieważ filozofia ta przede wszystkim jest metodą, wzywającą do ponowienia redukcji i ponowienia analiz.

Prof. Artur Andrzejuk przedstawia swój referat,

zatytułowany „Mieczysława Gogacza teoria relacji osobowych – jej źródła i konsekwencje”

 (różnice w stosunku do ujęć Mistrza widać na fotografii - Andrzejuk ujmuje relacje osobowe prawą ręką, Gogacz - lewą)

Czwartego dnia konferencji, czyli 20 września wystąpił ze swoim referatem profesor Artur Andrzejuk, kierownik Katedry Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej. Profesor wystąpił w ramach sekcji „Historia filozofii polskiej”, ponieważ jego referat zatytułowany „Mieczysława Gogacza teoria relacji osobowych – jej źródła i konsekwencje” dotyczył koncepcji polskiego filozofa, twórcy tomizmu konsekwentnego. Profesor Andrzejuk argumentował, że teoria relacji osobowych jest koncepcją wyprowadzoną przez Gogacza z koncepcji św. Tomasza z Akwinu; sam Tomasz bowiem określenia „relacja osobowa” używał sporadycznie. Fundamentem Gogaczowej teorii relacji osobowych jest odróżnienie spotkania od obecności; „obecność” polski tomista rozumie jako trwanie osób we wzajemnych relacjach.

Dr Magdalena Płotka oraz prowadząca obrady dr Martyna Koszkało z Uniwersytetu Gdańskiego

Tego samego dnia wystąpili również dr Magdalena Płotka oraz ks. dr Kazimierz Gryżenia, których referaty zaplanowano w sekcji „Historia filozofii starożytnej i średniowiecznej”. Dr Płotka wygłosiła referat zatytułowany „Aktywistyczna antropologia w ujęciu Pawła z Worczyna”, w którym pokazała w jaki sposób Paweł z Worczyna, profesor Akademii Krakowskiej, próbował argumentować za koncepcją aktywnych władz poznawczych. Prelegentka skoncentrowała się przede wszystkim na aktywizmie poznawczych władz zmysłowych, który w myśl krakowskiego scholastyka polegałby na aktualizacji zmysłów przez czynnik „wewnętrzny” (duszę). Pytania z sali po wystąpieniu dr Płotki dotyczyły przede wszystkim historycznych wpływów na koncepcję Pawła z Worczyna.

Ks. dr Kazimierz Gryżenia referuje zagadnienie analogii

 w metafizycznej interpretacji Boga w filozofii Franciszka Suareza

Z kolei ks. dr Gryżenia, adiunkt na Wydziale Nauk Pedagogicznych UKSW, rozważania swoje poświęcił metafizyce F.Suareza. Głównym zagadnieniem referatu pt. „Analogia w metafizycznej interpretacji Boga w filozofii Franciszka Suareza” była próba rozstrzygnięcia na ile zasadne są stwierdzenia, które przypisują suarezjańskiej metafizyce esencjalizm. Według ks. dra Gryżeni, najbardziej odpowiednią metodą rozstrzygnięcia tego sporu jest przyjrzenie się teorii analogii Suareza, ponieważ dopiero od charakteru (analogicznego bądź jednoznacznego) bytu zależeć będzie doktrynalna przynależność (tomistyczna bądź szkotystyczna) jezuickiego filozofa.

Ks. prof. Stanisław Janeczek, dziekan Wydziału Filozoficznego KUL

i mgr Dawid Lipski

Referat ks. dra Kazimierza Gryżeni był ostatnim na obradach IX Polskiego Zjazdu Filozoficznego. Profesor Agnieszka Kijewska dziękując wszystkim uczestnikom podkreśliła, jak trudną dziedziną jest historia filozofii i jak wiele wymaga dyscypliny i rozmaitych kompetencji badaczy. Z tego powodu, historycy filozofii w sposób szczególny powinni jak najściślej ze sobą współpracować, dyskutować, dzielić się wynikami badań, co na Zjeździe Filozoficznym na szczęście stało się możliwe.

W czasie gdy filozoficzna burżuazja szalała w Hotelu Gołębiewski (bal na zakończenie) podsumowaliśmy Zjazd we własnym gronie: (od lewej) dr Michał Zembrzuski, dr Witold Plotka, dr Izabella Andrzejuk,  prof. Artur Andrzejuk, dr Magdalena Płotka, ks. dr Adam Filipowicz, mgr Dawid Lipski

Sprawozdanie: Magdalena Płotka

Fotografie: Izabella Andrzejuk i Dawid Lipski (podpisy pod zdjęciami: Artur Andrzejuk)