Koncepcja sprawności i cnót moralnych w tekstach Tomasza z Akwinu

(wykład monograficzny)

WYKAZ TEMATÓW

1.     Źródła Tomaszowej koncepcji sprawności i cnót moralnych.

a.      Termin arete i jego rozumienie w greckiej filozofii.

b.     Cnoty obywatelskie Platona.

c.      Podział na sprawności intelektu i woli oraz nowa definicja cnoty u Arystotelesa.

d.     Rola cnoty w dążeniu człowieka do Boga w filozofii neoplatońskiej.

e.      Rola św. Augustyna w kształtowaniu się koncepcji cnót u św. Tomasza z Akwinu.

2.     Metafizyczny status sprawności intelektu i woli oraz ich podział.

a.      Sprawność jako gatunek w kategorii jakości. 

b.     Władze człowieka, którym mogą przysługiwać sprawności.

c.      Problemy związane z podziałem sprawności teoretycznych i praktycznych intelektu.

d.     Podział i ogólne cechy cnót woli.

3.     Sprawności teoretyczne intelektu.

a.      Sprawność pierwszych zasad poznania jako podstawowa sprawność teoretyczna.

b.     Sprawność wiedzy.

c.      Mądrość i jej różne rozumienia na tle koncepcji Tomaszowej.

4.     Sprawności praktyczne intelektu.

a.      Syndereza jako podstawowa sprawność praktyczna.

b.     Roztropność – sprawność intelektu czy cnota moralna.

c.      Sprawność kierowania wytwarzaniem dzieł zewnętrznych.

5.     Cnota roztropności – rozum a postępowanie moralne człowieka.

a.      Roztropność we wzajemnych odniesieniach intelektu i woli.

b.     Konieczne składniki roztropności.

c.      Cnoty wchodzące w skład roztropności.

d.     Wady przeciwne roztropności.

6.     Sprawiedliwość jako cnota społeczna.

a.      Definicja i charakterystyka ogólna i rodzaje sprawiedliwości.

b.     Akty cnoty sprawiedliwości.

c.      Najważniejsze wady przeciwstawne sprawiedliwości.

d.     Cnoty wchodzące w skład sprawiedliwości.

                 i.     Religijność i akty religijności.

               ii.     Szacunek do rodziców – pietyzm.

             iii.     Okazywanie czci.

             iv.     Posłuszeństwo.

7.     Męstwo i umiarkowanie jako cnoty, które odnoszą się do uczuć.

a.      Problem relacji dążenia uczuciowego i wolitywnego w człowieku.

b.     Rozum jako zasada wprowadzania ładu w uczuciach.

c.      Zagadnienie dążenia naturalnego w odniesieniu do męstwa i umiarkowania.

8.     Cnota męstwa – panowanie nad uczuciami władzy gniewliwej.

a.      Definicja męstwa i określenie uczuć, do których odnosi się w pierwszej kolejności.

b.     Akty cnoty męstwa.

c.      Wady przeciwstawne męstwu.

d.     Cnoty wchodzące w skład męstwa: wielkoduszność, wielmożność, cierpliwość i wytrwałość.

9.     Umiarkowanie – cnota panowania nad uczuciami władzy pożądliwej.

a.      Uzasadnianie konieczności umiarkowania w prowadzeniu życia moralnego.

b.     Akty cnoty umiarkowania.

c.      Cnoty wchodzące w skład umiarkowania: wstyd, wstrzemięźliwość, trzeźwość, czystość, powściągliwość, skromność.

10.  Podsumowanie – sprawności intelektu i cnoty moralne jako wyraz doskonałości człowieka.

Literatura podstawowa:

Św. Tomasz Akwinu, Suma teologii, I/II, q. 49 – 70; II/II, q. 47 – 170.

Literatura uzupełniająca:

T. Stępień, Podstawy tomistycznego rozumienia człowieka, Warszawa 2003.

M. A. Krąpiec, Psychologia racjonalna,Lublin 1996.

T. Bartel, Psychologia filozoficzna (skrypt), Kolegium Filozoficzno-Teologiczne Ojców Dominikanów, Kraków 1986.

M. Gogacz, Szkice o kulturze, Kraków-Warszawa/Struga 1985.

Wprowadzenie do zagadnień teologicznych. Teologia moralna, praca zbiorowa, przekład sióstr dominikanek z klasztoru św. Anny, Poznań-Warszawa-Lublin 1967.

A. Żychliński, Rozważania filozoficzno-teologiczne. Poznań-Warszawa-Lublin 1959.

J. Woroniecki, Katolicka etyka wychowawcza, t. 1, 1-2, 2-2, Lublin 1986.

K. Wojtyła, Miłość i odpowiedzialność, wyd. 4, Lublin 1986.

W. Bednarski, Miłość małżeńska i narzeczeńska w świetle filozofii św. Tomasza z Akwinu, Londyn 1958.

W. Bednarski, Sport i wychowanie fizyczne w świetle etyki św. Tomasza z Akwinu, Londyn 1962.

J. Woroniecki,  Czynnik umysłowy w cnotach i wadach, Szkoła Chrystusowa, 1939, s. 3 - 14.

A. Andrzejuk,  Miłość według Tomasza z Akwinu, Sprawozdania Wydziału Nauk o Sztuce Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk nr 104 za 1986 r., [Poznań 1988], s. 49 - 58.

J. M. Bocheński, Dzieła zebrane, t. 5, Etyka, Kraków1995

J. M. Bocheński, Cnota ambicji,  w: Szkice etyczne,  Londyn 1953.

A. Andrzejuk, Prawda o dobru, Warszawa 2003.

Tomasz Stępień