W dniach 7-10 marca 2016 r. na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w Lublinie odbył się LVIII Tydzień filozoficzny. Tegoroczne spotkanie było tym bardziej wyjątkowe ponieważ, wpisało się w 70 rocznicę powstania Wydziału Filozofii na KUL. Wraz z Wydziałem Filozofii KUL współorganizatorem imprezy było Koło Filozoficzne Studentów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II we współpracy z Kołem Naukowym Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych, Kołem Naukowym Studentów Kulturoznawstwa oraz Kołem Naukowym Studentów Retoryki Stosowanej. W ramach toczących się przez cztery kolejne dni obrad była możliwość uczestnictwa się 9 wykładach plenarnych, 4 konferencjach, sesji studencko-doktoranckiej oraz 3 debatach. Tematem przewodnim całości było krytyczne myślenie. Celem zaś namysł nad tym, czym jest ono w swej istocie, na czym polega jego wyjątkowość, jak również na tak przygotowanym fundamencie ukazanie tej kompetencji w odniesieniu do życia społecznego, osobistego i zawodowego.  Warto wspomnieć, że tegoroczny Tydzień Filozoficzny zgromadził każdego dnia około setki uczestników.

W KWADRATOWYCH NAWIASACH NUMERUJĘ WYKŁADY PLENARNE

Całość otwierało spotkanie przy grobach Profesorów Wydziału Filozofii oraz Msza Święta koncelebrowana w ich intencji w Kościele Akademickim.

I. Część merytoryczną rozpoczął [1]  dr hab. Marek Lechniak (KUL) wykładem zatytułowanym: Krytyczne myślenie a logika formalna.

   Dr hab. Marek Lechniak, prof. KUL (z lewej) i ks. Łukasz Polkowski  

[2] Prof. Ryszard Kleszcz (UŁ) – Filozofia: racjonalność, krytycyzm, argumentacja

   Prof. dr hab. Ryszard Kleszcz (UŁ)  

[3] Dr hab. Dariusz Łukasiewicz (UKW) – Myślenie krytyczne w filozoficznej teologii

   Dr hab. Dariusz Łukasiewicz (UKW)  

[4] Dr hab. Marek Hetmański (UMCS) – Czy uniwersytet jest miejscem myślenia krytycznego

   Dr hab. Marek Hetmański (UMCS)  

[5] Prof. Tadeusz Szubka (USz) – Uporczywa niezgoda filozofów i jej metafilozoficzne konsekwencje

Referat podzielony był na trzy części 1) przypomnienie sporów z filozofii nowożytnej i współczesnej; 2) przedstawienie literatury na temat niezgody zdań oraz konsekwencje jej aplikacji dla filozofii; 3) epistemologia niezgody. Prelegent najpierw powoływał się na Kartezjusza, Davida Hume, Imanuela Kanta, Williama Jamesa, Ferdynanda Schillera, zaś później zauważył, że różnice zdań są powszechne, ale dopiero od dziesięciu lat podejmowane w tej sprawie badania epistemologiczne. Zauważono również, że jeśli nasze stanowisko rożni się od innych to możemy zachować się dwojako: albo twardo stać przy swoim, albo osłabić sąd w danej sprawie (ewentualnie zawiesić sąd). Jednak obie te strategie wymagać będą ponownej weryfikacji zarówno poglądów naszych, jak i naszego oponenta.

   Prof. Tadeusz Szubka (Usz)  

[6] Dr hab. Agnieszka Lekka – Kowalik (KUL) – Co to znaczy myśleć krytycznie?

W wykładzie tym postawiono cztery tezy: 1) nasze przekonanie o wartości krytycznego myślenia jest ufundowane na prostej definicji (mówić i myśleć tak jak jest); 2) myśl krytyczna jest epistemicznym i moralnym obowiązkiem; 3) krytyczne myślenie jest śmiertelnie niebezpieczne; 4) oraz jest życiowo doniosłe.

Przeprowadzona została również historyczna analiza, z której wynikało, że o terminie „critical thinking” można mówić od 1941r.,  kiedy to pojawił się w krajach anglosaskich. Jednak wielość prac teoretycznych nie idzie w parze ze zrozumieniem, czym jest krytyczne myślenie – nie wypracowano operacyjnych definicji, a w hasłach encyklopedycznych termin ten można znaleźć dopiero od roku 2005.

Za Ajdukiewiczem określono, że myśleć krytycznie to znaczy: logicznie, analitycznie, zdyscyplinowanie, racjonalnie, rzeczowo, konsekwentnie, antydogmatycznie, odpowiedzialnie. Zauważono również, że krytyczne myślenie nosi w sobie element zarówno poznawczy, jak i oceniający. Ostatnim spostrzeżeniem było, iż współcześnie krytyczne myślenie staje się też metodą erystyczną.

   Dr hab. Agnieszka Lekka-Kowalik (KUL)  

[7] Dr Marcin Koszowy (UwB) – Argumentacja z autorytetu i krytyczne myślenie

Prelegent na początku swojego wystąpienia uznał iż, na krytyczne myślenie składają się związki: 1) rozwiązywanie związków logicznych między pojęciami; 2) identyfikowanie, tworzenie logicznej oceny; 3) wykrywania niespójności i typów błędów w rozumowaniu; 4) systematycznego, uporządkowanego rozwiązywania problemów; 5) refleksja nad zasadniczością problemu.

Za o. Józefem Bocheńskim zaklasyfikował krytyczne myślenie do grupy sprawności: 1) w wyprowadzaniu wniosku; 2) w czynnym użytkowaniu ze zgromadzonymi informacjami; 3) w czynnym użytkowaniu przy rozwiązywaniu problemów; 4) w znajdowaniu istotnych źródeł pozyskiwanych informacji.

Przywołane zostały również wyniki badań socjologicznych prowadzonych na grupie nauczycieli, pomimo tego, że 89% z nich twierdziła, że nauczanie krytycznego myślenia jest priorytetem w ich pracy, to jedynie 19% potrafiła podać precyzyjną definicję hasła „krytyczne myślenie”.

Prelegent postawił również pytanie o to, kto w dzisiejszych czasach uznawany jest za autorytet, jak również ponownie za o. J. Bocheńskim wskazał na autorytet epistemistyczny (dziedziną jest zdanie w sensie logicznym) i deontyczny (dziedziną są dyrektywy).

Krytyczne myślenie w odwołaniu się do argumentu odwołującego się do autorytetu może polegać na: 1) identyfikowaniu schematu argumentacyjnego i stawianiu pytań krytycznych; 2) koncentrowaniu się nie tylko na strukturach informacyjnych, ale również na strukturze dialektycznej; 3) rozróżnianiu typów autorytetu; 4) badaniu związków między autorytetem, a etosem w argumentacji.

Dokonując podsumowania prelegent zauważył, że krytyczne myślenie jest sprawnością podnoszącą zarówno jakość naszego życia, jak i odczytywania świata zgodnie z tym, jaki on jest w rzeczywistości.

   Dr Marcin Koszowy (UwB)  

[8] Dr Andrzej Dąbrowski (WSIZ) – Czy krytyczne myślenie jest dobrą alternatywą dla logiki praktycznej?

   Dr Andrzej Dąbrowski (WSIZ)  

II. W konferencji studencko – doktoranckiej wystąpili:

1. Maria Pleskaczyńska – Filozofia w służbie edukacji? Potrzeba nauczania krytycznego myślenia wobec problemów popularyzacji filozofii.

2. Marcin Grabowski – Myślenie nie boli… czyżby?

3. Mikołaj Turyk – Kilka uwag o K. Kłósaka wizji filozofii

4. Rafał Szprync – Naczelne funkcje logiki względem filozofii w rozumieniu o. J. M. Bocheńskiego

   Maria Pleskaczyńska  

[9] Prof. Krzysztof Wójtowicz (UW) – Między pewnością a prawdopodobieństwem

   Prof. Krzysztof Wójtowicz (UW)  

Debata oksfordzka jako narzędzie krytycznego myślenia

Do debaty stanęli ze sobą w szranki studenci retoryki stosowanej, zaś tematem był rozważenie sensowności istnienia ciszy wyborczej. Temat jak najbardziej aktualny, stąd od razu przyciągnął uwagę tak studentów, jak i profesorów. Trzeba przyznać, że zarówno grupa propozycji, jak i grupa opozycji były świetnie przygotowane, argumenty trafne, zaś całość wspaniale bawiła słuchaczy wywołując niejednokrotnie gromkie brawa na widowni. Debata ta – nie tylko przecież na argumenty, ale i sam sposób przekazywania, jak i  prezencję – ukazała, jak ważne jest krytyczne myślenie, aby odpowiednio filtrować informacje przekazywane choćby z massmediów.

   ks. bp. prof. Ignacy Dec obok dr hab. Monika Walczak, dziekan Wydziału Filozoficznego KUL  

Kolejnym punktem programu była debata studentów kognitywistyki z udziałem prof. Andrzeja Kapusty (UMCS) : Krytyczne problemy neuronauk: system neuronów lustrzanych a intersubiektywność.  Zastanawiano się, w jaki sposób badania nad systemem neuronów lustrzanych przyczynią się do poprawy bezpieczeństwa, jak również pokazywano skalę ważkości problemu w odniesieniu do systemów totalitarnych.

   Debata na temat kognitywistyki  

„Chrześcijaństwo. Czy naprawdę mamy kryzys?” - Podstawą dla tej debaty był się artykuł prof. Ireneusza Ziemińskiego z Uniwersytetu Szczecińskiego. Artykuł ten okazał się mitologiczną „puszką Pandory” – wywołujący tak wiele emocji i dyskusji, że doktoranci zaproponowali udział autora - „O kryzysie chrześcijaństwa mówi się od dawna, religia ta przechodziła bowiem różne koleje losu; najpierw nieformalne podziały na chrześcijaństwo Piotrowe i Pawłowe, potem kryzys ariański, następnie rozpad na Kościół zachodni i wschodni, wreszcie Reformacja oraz procesy sekularyzacyjne. Tym wydarzeniom towarzyszyło sąsiedztwo islamu, które przez wieki uważano za cywilizacyjne zagrożenie dla Zachodu.” -  napisał w artykule prof. I. Ziemiński. 

  prof. Ireneusz Ziemiński (w koszuli w kratkę)  

Oczywiście – sam tytułowy problem – znany jest nie od dzisiaj, jednak czy występuje on w skali, którą przewiduje autor? Czy pejoratywne wizje niczym z Orwellowskich powieści okażą się prorocze? Na te pytania próbowali odpowiedzieć doktoranci: Jolanta Prochowicz, Błażej Gębura, Piotr Biłgorajski i Sylwia Wilczewska. Z pewnością teza, która wzbudzała największe kontrowersje dotyczyła zniknięcia pojęcia Boga w kulturze, zaś z referatów pani Sylwii Wilczewskiej” dotyczący pozycji kobiety w Kościele, na gruncie roszczeń feministycznych (konia z rzędem dla tego, kto wyjaśni co definiuje pojawiające się w referacie hasło: „teologia feministyczna”). Patrząc już z pewnej perspektywy na miniony Tydzień filozoficzny można śmiało ocenić, że debata te zebrała największe grono słuchaczy, z których część zdecydowała się po wygłoszonych przez doktorantów kontr-referatach również zabrać głos. Dyskusja przeciągnęła się na auli o dobre półtorej godziny – względem przewidywanego przez organizatorów czasu, nadto nie zamknęła się wraz z oficjalnym jej zakończeniem, ale przeniosła się do kuluarów, gdzie jeszcze długo była żywa. Można śmiało powiedzieć, że organizatorzy wykazali się mądrością wpisując w harmonogram wszystkich wystąpień ów dyskurs na koniec dnia, gdyż nikogo nie gonił czas, wyznaczony godziną rozpoczęcia się kolejnego punku programu (co wytrwalsi mieli dzięki temu szansę debatować choćby i do rana!).

  Debata pt. „Chrześcijaństwo. Czy naprawdę mamy kryzys?”  

Zwieńczeniem obrad była czwartkowa Konferencja współorganizowana przez Wydział Filozofii KUL oraz Sekcję Filozoficzną Wykładowców Uczelni Katolickich w Polsce z cyklu Dydaktyka filozofii pt. Kultura logiczna. W tej części najpierw odbyła się sesja: „Ks. Stanisław Kamiński uczony i organizator nauki – w 30 rocznicę śmierci” (prowadzenie dr hab.  Agnieszka Lekka-Kowalik, prof. KUL) z udziałem byłych Dziekanów i współpracowników ks. Kamińskiego:

Prof. Stanisław Kiczuk: Stanisław Kamiński jako metodolog filozofii i teologii

  Prof. Stanisław Kiczuk - przemawia, obok - dr Stanisław Majdański  

Ks. prof. Andrzej Bronk SVD – następna na katedrze ks. Stanisława Kamińskiego: Stanisław Kamiński jako metodolog i filozof nauki

  Ks. prof. Andrzej Bronk (pisze esemesa). Przy mikrofonie prof. A. B. Stępień  

Prof. Antoni B. Stępień: Stanisław Kamiński jako epistemolog

  Prof. Antoni B. Stępień, obok - dr Anna Buczek  

Dr Stanisław Majdański: Stanisław Kamiński jako logik i semiotyk

  Od lewej: ks. prof. Marcin Tkaczyk, prorektor KUL, dr Stanisław Majdański, bp. prof. Ignacy Dec, dr hab. Monika Walczak, dziekan 

Siostra prof. Zofia Józefa Zdybicka USJK: Stanisław Kamiński jako dziekan

  Przy mikrofonie s. prof. Zofia J. Zdybicka  

Dr Anna Buczek: Stanisław Kamiński jako profesor.

  Prof. Antoni B. Stępień i dr Anna Buczek  

Chociaż padło wiele pięknych i wzniosłych słów, a z opowieści tych, można odnieść wrażenie, że Uniwersytet chociaż funkcjonował w jakiś ramach organizacyjnych i prawnych, to jednak był to Uniwersytet inny, niż działa obecnie. Bardziej osobowy. Bardziej nastawiony na wspólną drogę ucznia i mistrza. Nie znaczy to jednak, że był bardziej pobłażliwy – wybiło się to szczególnie we wspomnieniu Dziekan s. Zofii Józefy Zdybickiej, gdy opowiadała, że Profesor Kamiński potrafił egzaminować i po 10 razy, ale nikt z tego powodu nie repetował, nikt nie został wydalony. Niech więc słowem podsumowania będą te, które dr Anna Buczek zawarła w Roczniku Filozoficznym (Tom XXXV, z. 1, 1987, s. 384-388):

„Mówi się, że wraz ze śmiercią Księdza Dziekana zakończyło swą działalność swoiste biuro poradnictwa naukowego. Myślę, że nie tylko naukowego. Rady i uwagi naukotwórcze miały walor życzliwości i nierzadko były początkiem troski przyjacielskiej. Przeplatały się więc ze sobą rady profesorskie z radami przyjaciela. Podobnie było i z praktyką dydaktyczną. Bywało, że ten surowy egzaminator potrafił bezbłędnie rozpoznać przyczynę niepowodzeń studenckich i okazaną życzliwością dopomóc do przezwyciężenia trudności. Niejednemu zaś po prostu dodał odwagi do studiowania. Odróżniał, i to na ogół trafnie, zawinione nieuctwo, leserstwo - jak powiadał - od tzw. trudności obiektywnych. To przede wszystkim było podstawą odróżniania "dyrektorów", "wyrobników naukowych" od "aniołków", jak miał zwyczaj zwracać się do studentów. Zadziwiał przy tym umiejętnością wyczuwania w ludziach ich prawdziwych wartości, najlepszych cech, skrywanych niejednokrotnie głęboko z lęku przed śmiesznością. Umiał ryzykować w stawianiu na odkryte w człowieku dobro.”

  Uczestnicy panelu wspominają egzaminy u Kamińskiego - nie wszystkim jak widać jest do śmiechu 

Po zakończeniu konferencji uczestnicy udali się do Kościoła Akademickiego na Mszę Świętą, której przewodniczył Biskup Świdnicki prof. dr hab. Ignacy Dec.

  Biskup Świdnicki prof. dr hab. Ignacy Dec, po prawo - ks. prof. Stanisław Janeczek 

Ostatnim punktem programu były jeszcze dwa panele. Z czego pierwszy poświęcony był zagadnieniom z zakresu dydaktyki logiki (prowadzenie dr Bożena Czernecka-Rej) na którym referaty wygłosili:

1. Marcin Tkaczyk OFM Conv – Logika formalna a logika praktyczna

2. Marek Lechniak: Teoria przekonań

3. Piotr Kulicki: Logika a informatyka

  ks. Marcin Tkaczyk, prof. Marek Lechniak, dr Bożena Czernecka-Rej i prof. Piotr Kulicki 

Drugi zaś został zatytułowany: Metodologia nauk – filozofia nauki czy naukoznawstwo? (prowadzenie Paweł Kawalec) referaty wygłosili:

1. Urszula Żegleń: Naukoznawstwo

2. Tadeusz Szubka: Filozofia nauki

3. Agnieszka Lekka-Kowalik: Matodologia nauk

  Metodologia nauk naszą pasją: Natalia Herold, mgr Agnieszka Gralewicz, ks. prof. Jacek Grzybowski

LVIII Tydzień filozoficzny na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w Lublinie zapisze się w pamięci uczestników jako udany, zarówno z powodu świetnej organizacji, pouczających wykładów, jak również dzięki obcowaniu z ekspertami w swoich dziedzinach – pracownikami naukowych różnych ośrodków w Polsce. Bogatsi o doświadczenia oraz wiedzę możemy w odważniejszy sposób podjąć na nowo wszystkie wyzwania, które stają przed nami w ramach wykonywania tzw. profesji zawodowej, ale również – w życiu społecznym i osobistym, tak więc cel zamierzony na początku obrad został osiągnięty. Pozostało jeszcze tylko mieć nadzieję, że za rok również uda nam się uczestniczyć w tym corocznym naukowym wyzwaniu.

Natalia Herold

(zdjęcia z sieci)