Częstochowa 

 24-25 września 2015 

W dniach 24-25 września 2015 roku troje przedstawicieli Katedry Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej Instytutu Filozofii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie wzięło udział w konferencji naukowej „Niepomyślane – nie do pomyślenia. Rozpadliny, uskoki i zatory w tektonice dyskursu filozoficznego i naukowego” zorganizowanej przez Zakład Filozofii w Instytucie Filozofii, Socjologii i Psychologii w Akademii Jana Długosza w Częstochowie. Skład naszych przedstawicieli był następujący: prof. Artur Andrzejuk – kierownik Katedry, dr Izabella Andrzejuk (pracownik Wyższej Szkoły Komunikowania Politologii i Stosunków Międzynarodowych w Warszawie) i dr Anna Kazimierczak-Kucharska – współpracownicy Katedry.
Pierwszego dnia konferencji wykłady wygłosiła żeńska część mówców z UKSW. Dr Izabella Andrzejuk swoje wystąpienie zatytułowała „O możliwościach filozoficznego opisu doświadczenia mistycznego”. Prelegentka rozpoczęła od przedstawienia relacji mistyków: św. Teresy Wielkiej i św. Jana od Krzyża. Po ogólnym wyjaśnieniu, czym jest doświadczenie mistyczne, nie pomijając opinii teologów na ten temat, dr Andrzejuk wskazała na miejsce doświadczenia mistycznego w filozofii. Według Mieczysława Gogacza, którego w pierwszej kolejności przywołała prelegentka, doświadczenie mistyczne jest specyficznym rodzajem relacji poznania, w którym Bóg pomija naturalny porządek poznawczy właściwy człowiekowi. W doświadczeniu mistycznym Bóg daje się poznać wprost intelektowi ludzkiemu jako istnienie. Dr Andrzejuk podkreśliła, że, według Gogacza, nie jest to jednak doświadczenie kończące się zdobyciem nowych pojęć czy wiedzy.
Przechodząc do propozycji Jacquesa Maritaina, prelegentka zwróciła uwagę na występujące u niego dwa typy poznania: „współnaturalne” i racjonalne. Zdecydowanie w myśli Maritaina doświadczenie mistyczne jest poznaniem współnaturalnym, czyli czysto subiektywnym i osobistym. Jest to zatem, co podkreśliła prelegentka, pewne pośrednie „poznanie miłujące”.
Po ogólnym zaprezentowaniu pozostałych propozycji opisu doświadczenia mistycznego dr Izabella Andrzejuk przeszła do wniosków, w których stanowczo podkreśliła, że filozoficzny opis doświadczenia mistycznego zależy od przyjętej koncepcji Boga i człowieka, zatem to teodycea i antropologia wiodą prym w filozoficznych opisach unio mystica.
Dr Anna Kazimierczak-Kucharska wygłosiła wykład w tej samej części obrad konferencyjnych i nosił on tytuł „Pomyślenie doświadczenia mistycznego u Plotyna – realność czy sfera marzeń?”. Prelegentka rozpoczęła od całościowego przedstawienia procesu doświadczenia mistycznego u Plotyna wraz z jego najważniejszymi aspektami, zwracając uwagę na rozróżnienia terminologiczne, które niestety w myśli Plotyna są bardzo niejasne i nieprecyzyjne. Otóż terminem „doświadczenie mistyczne” określane są wszystkie czynności, ćwiczenia ascetyczne oraz duchowe, które doprowadzają do zjednoczenia mistycznego w sensie ścisłym. Okazuje się, że najtrudniejszym etapem do wyrażenia w doświadczeniu mistycznym u Plotyna jest właśnie owo zjednoczenie mistyczne. Jest to bowiem sytuacja pozapojęciowa, jednak zapodmiotowana we władzach poznawczych. Dlatego też wnioskiem dr Kazimierczak-Kucharskiej było twierdzenie, że nie jest możliwe wyrażenie czy opisanie unio mystica u Plotyna (chyba że poprzez obrazy i metafory), zaś pomyśleć je można jedynie post factum. Natomiast wcześniejsze etapy doświadczenia mistycznego da się zarówno wyrazić słowami, jak i pomyśleć bez względu na czas.
Drugiego dnia konferencji wykład wygłosił prof. Artur Andrzejuk, który mówił na temat kontrowersji związanych z rozumieniem esse jako aktu istnienia, a temat jego wystąpienia brzmiał: „Spór o rozumienie istnienia”. Prelegent już na wstępie zwrócił uwagę na dużą wagę tego sporu, twierdząc, że spór o rozumienie istnienia był drugim najważniejszym sporem średniowiecza tuż po sporze o powszechniki. Aby dobrze wpisać się w problematykę zawartą w tytule konferencji, prof. Andrzejuk zwrócił uwagę, że esse jest nie do pomyślenia na gruncie arystotelizmu, ponieważ istnienia nie da się ująć w żadnej definicji.
Jako rozpadlinę prelegent przyjął dysputę Idziego Rzymianina z Henrykiem z Gandawy. Ów drugi myśliciel stwierdzał jedynie myślną różnicę pomiędzy istotą i istnieniem, podczas gdy Idzi Rzymianin jednoznacznie podkreślał różnicę realną między tymi pryncypiami.
Zatorem według prof. Artura Andrzejuka, były potępienia z 1277 roku, zaś uskokiem wystąpienie Tomasza z Sutton. Ów angielski dominikanin uznawany był za kontynuatora myśli św. Tomasza z Akwinu. Z tego też powodu do XX wieku teksty Tomasza z Sutton należały do korpusu dzieł Akwinaty.
We wnioskach, prelegent stwierdził, że problematyka esse, która wyrosła na gruncie filozofii Arystotelesa, swoje apogeum zaś odniosła w dziełach Tomasza z Akwinu była bardzo ważna i rodziła wiele niepokojów.
Biorąc pod uwagę duże zróżnicowanie tematyczne wystąpień w ramach konferencji, przedstawiciele Katedry Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej UKSW pozostali w nurcie wystąpień odwołujących się raczej do klasycznie rozumianej i uprawianej filozofii. Szereg licznych dyskusji po referatach, zwłaszcza po wykładzie dr Izabelli Andrzejuk pozwalają na uznanie, że była to kolejna konferencja zakończona sukcesem, który podczas końcowego słowa podziękowania mocno podkreślił prof. Artur Andrzejuk.

 

Autorka sprawozdania: Anna Kazimierczak-Kucharska