„Idźcie do Tomasza!”

Pius XI    
 

Konferencja naukowa o życiu i nauczaniu św. Tomasza z Akwinu

 

 

18 kwietnia 2015

 

 

W sobotę 18 kwietnia 2015 r. w młocińskim kampusie Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego odbyła się konferencja naukowa „Idźcie do Tomasza!”, zorganizowana przez Fundację Dobrej Edukacji „Maximilianum” oraz Katedrę Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej UKSW.

 

 

   Mgr Elżbieta Luks z Fundacji Dobrej Edukacji „Maximilianum” 

  z dr Michałem Zembrzuskim z Katedry Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej UKSW  

 

 

Konferencję rozpoczęto Mszą Świętą w intencji zmarłego 9 kwietnia prof. Wojciecha Falkowskiego, rektora Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie w Londynie. Mszę Świętą pod przewodnictwem ks. Łukasza M. Kadzińskiego, duchowego opiekuna Fundacji „Maximilianum” koncelebrowali : ks. dr Adam Filipowicz i ks. Jacek Gomulski.

 

 

   Ks. Łukasz Kadziński, duchowy opiekun Fundacji „Maximilianum”  

 

 

We wprowadzeniu do konferencji Ks. Łukasz M. Kadziński wskazał, że zainaugurowana konferencja jest kolejną cyklu konferencji zorganizowanych przez Fundację „Maximilianum”we współpracy z Katedrą Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej i skierował podziękowania na ręce prof. Artura Andrzejuka. Przybliżając założenia konferencji poświęconej Św. Tomaszowi z Akwinu zwrócił uwagę na współczesną redukcjonistyczną recepcję jego filozoficznego, teologicznego i pedagogicznego dorobku. W opozycji do obserwowanego w nauce współczesnej trendu, Duchowy Opiekun Fundacji „Maximilianum” podkreślił wagę poszukiwania prawdy oraz wartość czerpania z myśli Św. Tomasza. Niechęć do Tomasza i redukcjonizm filozoficzny w naukach teologicznych, pomijający filozofię chrześcijańską, oraz obserwowana równocześnie redukcja do biblicyzmu w teologii sprowadza ją na manowce, a duszpasterska praxis współcześnie uznawana za rację i kryterium w miejsce prawdy okazuje się poważnym zagrożeniem. Odpowiedzią na te zjawiska jest przywołanie listu Piusa XI o relacji filozofii z teologią i jego wezwania „Idźcie do Św. Tomasza”.

 

 

   Dr Michał Zembrzuski z Anną-Marią Szczepaniak (u góry), Magdaleną Saganek i Bartoszem Owczarkiem  

 

 

Po wprowadzeniu nastąpiła prezentacja „Życie św. Tomasza – komiks z XVII wieku” opracowana przez studentów UKSW pod kierunkiem dr Michała Zembrzuskiego na bazie biografii Akwinaty autorstwa Ottona van Veen, wydanej w Antwerpii w 1610. Litografie ilustrowały przedstawiane cnoty Świętego i jego biografię. Dowiedzieliśmy się o koligacji z rodziną cesarską i związkach przyszłego Doktora Anielskiego z Dominikanami od urodzenia. Połknięcie tekstu modlitwy Ave Maria, edukacja na Monte Cassino i w Neapolu, wstąpienie do Dominikanów, wreszcie Rzym, pogoń matki za Tomaszem, ucieczka do Paryża i zasadzki braterskie na zlecenie matki, a wreszcie uwięzienie w zamku to kolejne dla wielu nieznane fakty z życia Świętego poznane dzięki prezentacji. A także następne wydarzenia; wstąpienie do zakonu, w ślad za bratem, siostry Marotty, braterskie poszarpanie habitu, gniew matki i uwięzienie w Roccasecca. Scenami godnymi pełnego rozmachu filmu fabularnego mogłyby być także zaczerpnięte z biografii filozofa motywy i zdarzenia: głownia, niewstydnica i aniołowie; ucieczka w koszu i śluby zakonne; wół niemy i proroctwo Alberta Wielkiego; etat w Lutecji; spory o Najświętszym Sakramencie; rozmowa z Chrystusem; nauki apostolskie ujawnione Reginaldowi; Bonawentura i widok Ducha Świętego w postaci gołębicy; odrzucone Arcybiskupstwo Neapolitańskie; bankiet u króla Św. Ludwika i nauka savoir vivre ze strony przeora; Sobór Lioński 1274 i Święty Piotr; wizja Alberta Wielkiego. Biogram  Świętego domykają sceny: cudów przy grobie, wskrzeszenia i uwolnienia od złych duchów, wędrówki grobu, awiniońska kanonizacja w 1323 oraz grób w Tuluzie i odpust w kościołach dominikańskich.

 

 

 

   Anna-Maria Szczepaniak, Magdalena Saganek i Bartosz Owczarek  

 

 

Kolejny w programie konferencji wykład Prof. Artura Andrzejuka pt. „Filozofia rzeczywistości” zarysował obszar filozoficznego dziedzictwa największego intelektu Średniowiecza. Prelegent wykazał aktualność tomistycznego realizmu. W treści prelekcji znalazły się również zagadnienia takie jak: egzystencjalna metafizyka bytu, Bóg – Samoistne Istnienie, drogi świętotomaszowe, Istota Boga, człowiek: osoba i duchowo-cielesna jedność.

 

 

   Prof. dr hab. Artur Andrzejuk z mgr Karolina Ćwik  

 

 

Słuchacze wystąpienia prof. Andrzejuka poznali prekursorów metafizyki Tomasza i jej odniesienie do tradycji Arystotelesowskiej. Podstawy metafizyki i stosunek do filozofii arabskiej Bohatera naukowej konferencji. W obszarze rozważań poświęconych filozofii Boga podjęto kwestie poznawalności pośrednia i tzw. „czucia Boga”, duchowości bytu Boga, i Jego wyłącznie Istnienie. Poznanie ludzkie jest zmysłowo-intelektualne dlatego Istnienie Boga musi zostać odkryte na zasadzie analizy stworzeń, jako skutków działania Boga. Bóg metafizycznie jednoelementowy, jest tylko aktem, jest jeden, i dzięki temu jest doskonały, absolutny. Przyczyna sprawcza każdego bytu.

Drogi Św. Tomasza ilustrują tezę, że rozum ludzki może o własnych siłach dojść do uznania/odkrycia istnienia Boga. Pięć sposobów wykazania istnienia Boga z tradycji filozoficznej, nie są one dowodami, lecz drogami i nie są reprezentacją filozofii Tomaszowej.

W rozważaniach profesora można było usłyszeć także o ujęciu człowieka w aspekcie bytu oraz w aspekcie istoty czy o tym, że forma ludzka wyznacza dwa typu możności – jednoczesne bycie duszą i ciałem, forma tożsamościuje, możność materialna i niematerialna podmiotuje przypadłości duchowe (intelekt i wola) i fizyczne (cielesne). O kwestii relacji dusza-ciało wobec platonizmu i arystotelizmu: gdzie platonizm uznaje okazjonalizm, a tomizm – integralizm. O kwestii nieśmiertelności, która wynika z aktu istnienia, zaś śmierć polega na utracie przypadłości fizycznych, które uniemożliwia naturalne poznawanie i działanie.

 

 

   Mgr Karolina Ćwik, doktorantka w Katedrze Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej  

 

 

Kolejna prelegentka, Karolina Ćwik, przedstawiła temat „Wizja szczęścia u Świętego Tomasza z Akwinu”. Poznaliśmy dystynkcje na szczęście pełnie i niepełne, nadprzyrodzone i przyrodzone, wieczne i doczesne, które jest najwyższym dobrem, jest celem realnym, osiągalnym i ostatecznym. Jest ono czynnością intelektu, najdoskonalszej władzy człowieka. Szczęście polega na radowaniu się prawdą. W wystąpieniu zaprezentowano warunki szczęśliwości, tj.: prawość woli, opanowanie ciała, towarzystwo przyjaciół, brak przywiązania do spraw materialnych i cielesnych, niegonienie za czcią, sławą i władzą.

Prowadząca wykład o szczęściu zarysowała jako wniosek tezę: szczęście nie może zawierać się w żadnym bycie stworzonym, lecz w Bogu. Wiara jest więc konieczna do szczęścia. Łaska odpowiada na nasze pragnienia i udoskonala duszę, by uzdolnić ją do życia z Bogiem. Wiara jest osobowym przylgnięciem człowieka do Boga i przyjęciem całej prawdy Objawionej przez Boga. Współpraca łaski i wiary na drodze do szczęścia wiecznego oraz rola miłości wobec Boga stanowiły wnioski zwieńczające prezentowany problem.

 

 

   Dr Michał Zembrzuski  

 

 

Wykład dr. Michała Zembrzuskiego „Człowiek jako osoba” objął zagadnienia: dyskursu antropologicznego akcentującego atrybuty, przypadłości, a nie istnienie i istotę; semantyki, która rozgrywa osobę w wieloznaczności, podobnie zresztą jak termin substancja. Prelegent przedstawił postawę Tomasza wobec problemu osoby: człowiek niezrozumiały bez ujęcia jako osoba. Wychodząc od kwestii definicyjnych dr Zembrzuski zarysował również problem subsystencji, rozumowania i jednostkowego istnienia. Osoba istnieje sama w sobie, a nie w innym bycie (subsystuje). We wnioskach zwrócił uwagę na doskonałość i kompletność w istnieniu oraz konkretność osoby, jej racjonalność osoby (natura rozumna, intelektualna) i poznanie dyskursywne oraz władzę nad własnymi działaniami. Człowiek jest bytem kompletnym (zupełnym), posiadającym godność bycia i podmiotowość prawną. Godność wiąże się z istnieniem, subsystencję.

 

 

   Dr Dawid Lipski  

 

 

Następnym punktem konferencji było wystąpienie Dr Dawida Lipskiego poświęcone zagadnieniu „Człowiek a wspólnota”. Autor omówił w nim kolektywne i indywidualistyczne podejścia, poczynając od źródeł: totalitaryzmu platońskiego i jego krytyki arystotelesowskiej. Problem teorii wspólnej natury społecznej człowieka oraz przekonanie, że nie ma życia poza społeczeństwem; elitaryzm i egalitaryzm czy stanowiska za relatywizacją państwa i prawa. Pojęcie bonum honestum i natura dobra wspólnego i jednostkowego oraz praktyczne zagadnienie zdolności poświęcenia jednostki na rzecz wspólnoty znalazły zwieńczenie w rozważaniach w postaci tezy: wspólnota duchowa góruje nad doczesnością oraz przekonania , że mamy prawo do odmowy stosowania złego prawa.

 

 

   Dr Izabella Andrzejuk  

 

 

Społeczny wymiar ludzkiej natury, mowa, zdolność osądu sprawiedliwego znalazły się w wystąpieniu Dr Izabelli Andrzejuk Przyjaźń z Bogiem i ludźmi. Amicitia dwukierunkowa odmiana miłości. Podkreślono wagę kwestii takich jak realność, współobecność, bezinteresowność. Na drugim planie dopiero znajduje się radość, przyjemność, pożyteczność.

Pedagogiczne znaczenie przyjaźni, w tym zakładana przez nią życzliwość, staranie się o dobro przyjaciela. Stały się kanwą odpowiedzi na pytanie: Co ona daje?

Przyjaźń doskonała: trwałość, niezmienność i pełne zaufanie. Życzliwość (benevolentia), która może być ukryta, dobroczynność (beneficentia)i zgoda (Concordia) to kolejne kwestie rozważania pani dr Andrzejuk. Zwieńczeniem jej głosu była analiza problemu caritas jako przyjaźni z Bogiem, która usprawnia i oczyszcza ludzką zdolność kochania oraz łączy z ludźmi i Bogiem. Jej celem jest Boża dobroć, współdziałania Ducha Św. i woli człowieka. Miłością Caritas kochamy Boga, bliźnich i siebie, a pokój, dobroczynność, miłosierdzie, jałmużna ze względu na relację przyjaźni z Bogiem, ze względu na Caritas - to wszystko działania woli. Pokój zaś oznacza uporządkowanie własnego pożądania.

 

 

   Dr hab. Maria Małgorzata Boużyk  

 

 

Dr hab. Maria Małgorzata Boużyk mówiła zebranym na konferencji Jak wychować człowieka?

Przedstawiony przez nią postulat wychowania do wartości (wartości moralne) rozwinęła opierając się  o dorobek tomisty o. prof. Jacka Woronieckiego. Dla niego myśl św. Tomasza była zapleczem intelektualnym do rozwiązywania kwestii praktycznych. Prelegentka poruszyła kwestię aktualności modeli wychowawczych i oceny współczesnej sytuacji kulturowej. W tym kontekście przedstawiła tezy tomizmu istotne wg Ojca Woronieckiego:

- zdolność poznania obiektywnego porządku moralnego i religijnego;

- wolność (przygodna, racjonalna rozwijająca się);

- religijność;

- świętość wobec triady wartości klasycznych (prawda, dobro, piękno).

Środowisko wychowawcze ujęła wg klucza: rodzina, Kościół, szkoła, grupa rówieśnicza.

 

 

   Dr hab. Maria Małgorzata Boużyk  

 

 

Wychowanie charakteru i kształcenie umysłu w ślad myśli O. Jacka przypada rodzinie, drugie – szkole. Szkoła miała ćwiczyć i rozwijać wszystkie swe władze umysłowe (Tomaszowe władze duchowe), ważne są przedmioty niepraktyczne. Najbardziej ogólnokształcącym przedmiotem – nauka języka ojczystego, gdyż ćwiczy w myśleniu i wyrażaniu się, kształtuje charakter. Potrzeba jest świadomej i systematycznej pracy ku wyćwiczeniu władz umysłowych człowieka czego konsekwencję stanowi stan kultury narodowej. Akcja wychowawcza wg Woronieckiego nie ma sensu bez wychowania. Głównym czynnikiem w wychowaniu jest moralna wartość samego wychowawcy. Wystąpienie objęło również problematykę: tożsamości człowieka, moralności przyrodzona i teologii moralnej oraz ujęcia religii na tle wiedzy, moralności i twórczości w życiu społecznym. Moralność przyrodzona jest czymś koniecznym, lecz niewystarczającym, ze względu na:

1)         Cel i przeznaczenie życia;

2)         Rozdźwięk między sferą zmysłową a umysłową (zło moralne);

3)         Relacja człowieka do Boga;

4)         Relacje międzyludzkie.

 

Wychowanie do religijności jest wychowaniem do wartości, nie należy zamykać wychowanków na perspektywę wieczną. Moralność stanowi weryfikację wiary religijnej. Moralność jest również podporą religii. W wychowaniu religijnym: religia daje siłę obowiązywania moralności. Postulat wychowania otwartego na religię i wychowania do religijności. Wreszcie kwestia samego wychowania religijnego.

 

 

   Dr Andrzej Mazan  

 

 

Dr Andrzej Mazan przedstawił wystąpienie Zapomniana rola ascezy. Inicjującą jej tezą było stwierdzenie, że asceza współcześnie została wypchnięta z pedagogiki, ale także z wychowania religijnego.

Wprowadzeniu do tematu posłużyła refleksja, że wymiar osobowy rozpoznania człowieka przez Święto Tomasza z Akwinu polega na tym, że zakochał się w stworzonym przez Boga człowieku. Pokazał w najpełniejszy sposób działanie człowieka jako osoby. Istota ludzka jest przez Boga wyróżniona przez intelektualność. Człowiek jest również wyposażony w drugą władzę. Siły wychowawcze człowieka: wyposażenie w pragnienie dobra powszechnego, nieskończonego. Wszystko co ziemskie może on transcendować. Człowiek ma zdolność rozpoznania prawdy w istocie rzeczy. Wszystkie byty są poznawalne dla człowieka w aspekcie istoty. Problem określony przez dra Mazana jako dynamizm zmysłowy, umysłowy i duchowy,  posłużył do dalszych analiz o wychowaniu człowieka stworzonego i wychowanie człowieka odkupionego. Należy wychować intelekt, wolę i uczucia. Fundamentalne sprawności to pojętność, wiedza i mądrość. Prelegent zapytał: Jaką wiedzę trzeba posiadać? Która wiedza jest doskonaląca? Po czym odpowiedział refleksją o mądrości jako powiązaniu  prawdy z dobrem. Finalnie to asceza jako umiarkowanie oznacza, że człowiek ma władzę na instynktami, ma władzę nad przyjemnością. Asceza od strony człowieka polega na tym, żeby przygotować wszystko, aby Bóg mógł działać w człowieku. Poddać się obecności Boga w człowieku.

 

 

   Ks. Łukasz Kadziński  

 

 


Sprawozdanie:
Marcin Wodziński
 

Fotografie:

Krzysztof Luks

 

 

Sprawozdanie na stronie Fundacji Dobrej Edukacji :Maximilianum"

oraz

 

  Sprawozdanie na stronach Radia Maryja  

  Wywiad przed Konferencją z prof. Arturem Andrzejukiem  

 

[UWAGA! Odtwórz w nowej karcie - nie otwiera się w ramach strony www.katedra.uksw.edu.pl]