12 grudnia 2013

PROGRAM KONFERENCJI (PDF)

W dniu 12 grudnia 2013 na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego odbyła się ogólnopolska konferencja naukowa pt. "W kręgu średniowiecznej metafizyki". Była to druga z kolei konferencja (po organizowanej w 2011 roku konferencji W kręgu średniowiecznej antropologii), organizowana przez Katedrę Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej oraz Katedrę Historii Filozofii Polskiej konferencja poświęcona filozofii średniowiecznej.

Po przywitaniu wszystkich gości przez ks. prof. dra hab. Tomasza Stępnia, rozpoczęła się pierwsza sekcja poświęcona metafizyce Boga, w ramach której wystąpili kolejno: ks. dr hab. Piotr Roszak (UMK), który przedstawił referat pt. Biblia i metafizyka: rola inteligibilności metafizycznej w hermeneutyce biblijnej Tomasza z Akwinu, następnie ks. prof. dr hab. Mirosław Mróz (UMK), Epistemologia cnoty pojętności: od mądrości zmysłów do metafizycznego oglądu Boga.

Ks. prof. dr hab. Piotr Roszak (UMK) podczas wygłaszania referatu oraz...

ks. prof. dr hab. Mirosław Mróz (UMK). Obok dr Magdalena Płotka

Jako trzeci prelegent wystąpił ks. prof. dr hab. Tomasz Stępień (UKSW), którego wystąpienie zatytułowane było Hipotezy platońskiego „Parmenidesa” dotyczące Jednego jako sposób opisu świata ponadzmysłowego u pogańskich i chrześcijańskich neoplatoników. Kolejno głos zabrała dr Izabella Andrzejuk (WSKPiSM), która wygłosiła referat pt. Metafizyczne uwarunkowania poznania Boga w ujęciu św. Tomasza z Akwinu, zaś ostatnią prelegentką tej sekcji była dr Anna Kazimierczak-Kucharska (UKSW) z referatem Konsekwencje wynikające z niezmienności Boga – Tomasza z Akwinu zagadnienie teodycei.

Ks. prof. dr hab. Tomasz Stępień (UKSW).

W pierwszym rzędzie siedzą: ks. prof. Piotr Roszak oraz ks. prof. Mirosław Mróz

dr Izabella Andrzejuk przedstawia swoją prezentację.

dr Anna Kazimierczak-Kucharska podczas wygłaszania referatu.

 Po wystąpieniu wszystkich prelegentów prowadząca pierwszą sesję plenarną, dr Magdalena Płotka zaprosiła uczestników konferencji do zadawania pytań. Dyskusję rozpoczęła mgr Marzena Zajączkowska zadając pytanie o możliwość innego sformułowania terminu samoistne istnienie. Ks. prof. dr hab. Tomasz Stępień odpowiedział, że lepsze określenie trudno sformułować, tak by oddało doskonałość istnienia. Dr Anna Kazimierczak-Kucharska powiedziała, że innym sformułowaniem jest samoistny akt istnienia. W dyskusji dotyczącej bytu najdoskonalszego głos zabrał ks. dr hab. Jacek Grzybowski. Zwrócił uwagę, że na początku należy wykazać, że istnienie jest najwyższą doskonałością. Ponadto ks. dr hab. Grzybowski wyjaśnił, że Bóg istnieje bardziej realnie niż chociażby człowiek, ponieważ jest najwyższym istnieniem. Aby słuchacze zrozumieli termin oznaczający "samoistne istnienie" należy  w pierwszej kolejności wyjaśnić doskonałość  najwyższego istnienia, zaś by to uczynić trzeba wejść na drogę kontemplacji.

Goście i uczestnicy konferencji podczas dyskusji

ks. dr hab. Jacek Grzybowski wyjaśnia czym jest samoistne istnienie

Ks. prof. dr hab. Tomasz Stępień w dyskusji z ks. prof. drem hab. Piotrem Roszakiem.

W tle od lewej: dr Konrad Szocik (UJ), mgr Marzena Zajączkowska oraz mgr Ewa Cichosz.

ks. prof. dr hab. Piotr Roszak cierpliwie tłumaczy...

...a dr Michał Zembrzuski słucha w napięciu

Kolejne pytanie zadał dr Konrad Szocik (UJ), a skierowane zostało do ks. dr hab. Piotra Roszaka. Pytanie dotyczyło ascezy pojęciowej i ryzyka jakie ze sobą może nieść. Prelegent wyjaśnił, że chodzi o pokazanie, że metafizyka powinna iść o krok dalej. Metafizyka w wyjaśnianiu rzeczywistości nie powinna zatrzymywać się wyłącznie na własnym wymiarze. Ks. prof. dr hab. Mirosław Mróz dodał, że mówić o Biblii na sposób metafizyczny czasami się nie da, ponieważ jej tekst pochodzi z Objawienia i ludzkie pojęcia metafizyczne bywają niekiedy niewystarczające. W tej kwestii ks. dr hab. Roszak obrazując metafizykę w komentarzach Biblii wyjaśnił, że metafizyka powinna być ikoną pomocną w rozumieniu słów Biblii.

dr Konrad Szocik (UJ) zadaje pytanie

W dalszej części dyskusji komentarz do wystąpień dotyczących metafizyki w Biblii i komentarzy św. Tomasza wygłosił dr Michał Zembrzuski.  W referacie ks. dra hab. Roszaka zwrócił uwagę na punkt wyjścia w komentarzach św. Tomasza do Pisma Świętego. W odniesieniu do wystąpienia ks. prof. dra hab. Mirosłwa Mroza ważne jest patrzenie na całość w kontekście intelektualnym, w którym należy wracać do zmysłów którego należy powracać do doświadczenia zmysłowego. Dr Zembrzuski podkreślił wagę analizy od szczegółu do całości oraz od całości do szczegółu. Według dra Zembrzuskiego w rozważaniach filozoficznych należy trzymać się sensu wyrażeń, ale mieć na uwadze aspekt całościowy. Podsumowując dyskusję głos zabrał ks. prof. dr hab. Mróz mówiąc, że w komentarzach do Biblii konstrukcja św. Tomasza jest jak katedra: piękna w całości oraz w szczególe.

Po krótkiej przerwie na kawę i ciastka rozpoczęła się druga sekcja pt. Metafizyka bytu, którą prowadził ks. prof. dr hab. Tomasz Stępień (UKSW). Jako pierwszy wystąpił dr Wojciech Wciórka (UW) z referatem pt. Teoria uniwersaliów Waltera z Mortagne a relatywizacje predykatów. Kolejnym prelegentem był mgr Janusz Idźkowski (UKSW), którego wystąpienie zatytułowane było Przedmiot metafizyki w ujęciu Awicenny w kontekście ujęć Arystotelesa i św. Tomasza. Następnie wystąpił dr Michał Głowala (UWr), który przedstawił referat pt. Skłonność i ruch. Aureoli, Ockham i Kapreol o skłonnościach jako przyczynach ruchu. Ostatnim prelegentem był dr Michał Zembrzuski (UKSW), który wygłosił referat Interpretacje problematyki esse w komentarzu Akwinaty do „De hebdomadibus” Boecjusza.

dr Wojciech Wciórka (UW) podczas swojego wystąpienia.

Sekcję prowadzi ks. prof. dr hab. Tomasz Stępień

mgr Janusz Idźkowski (UKSW) wygłasza referat

dr Michał Głowala (UWr) podczas prezentacji swojego referatu

dr Michał Zembrzuski wygłasza referat

Po wygłoszeniu referatów odbyła się dyskusja. Jako pierwszy zabrał głos ks. prof. dr hab. Tomasz Stępień, który zwrócił uwagę, że według najnowszych badań, Andronikos nie był wynalazcą terminu "metafizyka", gdyż termin ten stosowano już w Likejonie i oznaczał on w tamtych czasach to samo, co oznacza teraz. Następnie ks. Stępień zwrócił się do dra Michała Zembrzuskiego z sugestią, aby badania nad dziejami terminu esse rozszerzyć również o źródła greckie, zwłaszcza należy pochylić się nad pismami Pseudo-Dionizego Areopagity. Ponadto przypomniał, że źródłem dla Boecjusza nie jest sam Arystotelesa, tylko Mariusz Wiktoryn. Ostatnie pytanie ks. Stępień skierował do dra Michała Głowali; dotyczyło ono statusu sprawności jako stałej skłonności na gruncie filozofii św. Tomasza z Akwinu oraz źródła tego terminu u Ockhama. Prelegent odpowiedział, że termin inclinatio u Ockhama pojawia się jako coś, co jest aktywne. Ockham podkreśla aktywizm inclinactio, rozróżnia też go ją od formy. Zdaniem Jana Dunsa Szkota z kolei, nie ma powodu, by sądzić, że sprawność jest przyczyną sprawczą. Natomiast Ockham widzi sprawczą dynamikę sprawności.

Od lewej: dr Izabella Andrzejuk, mgr Karolina Ćwik, dr Michał Głowala oraz dr Michał Zembrzuski.

Na drugim planie: mgr Marzena Zajączkowska, dr Konrad Szocik, ks. prof. Tomasz Stępień, ks. prof. Mirosław Mróz oraz ks. prof. Piotr Roszak

Po przerwie obiadowej obrady toczyły się w dwóch równoległych sekcjach. Pierwszą z nich, zatytułowaną Metafizyka i jej historyczne konteksty, prowadził dr Michał Zembrzuski. W jej ramach zaplanowano cztery referaty: jako pierwszy wystąpił dr Marcin Trepczyński (UW) z referatem pt. Metafizyka Roberta Grosseteste – między Arystotelesem a Augustynem; jako druga swój referat pt. Wpływ filozofii arabskiej na postrzeganie wiary w średniowieczu przedstawiła mgr mgr Karolina Ćwik (UKSW). Następnie referat pt. Wł. Sołowjowa metafizyczne ujęcie bytu osobowego jako kontynuacja poglądów Ojców greckich wygłosiła dr Natalia Weremowicz (UKSW). Jako ostatni wystąpił mgr Jarosław Gałuszka (UKSW) z refaratem pt. Filozoficzne przezwyciężenie herezji ariańskiej w tekstach Tomasza z Akwinu.

Od lewej: dr Marcin Trepczyński (UW) oraz mgr Jarosław Gałuszka (UKSW)

Po wygłoszeniu wszystkich referatów prowadzący dr Michał Zembrzuski zaprosił uczestników do dyskusji. Jako pierwszy głos zabrał dr Marcin Trepczyński. W swojej wypowiedzi nawiązał do referatu mgra Jarosława Gałuszki. Dr Trepczyński zaznaczył, że „zafiksowanie” Ariusza na stwarzaniu może być spowodowane rozumieniem „pozazmysłowym”, ponieważ w taki sposób wyjaśnia to św. Tomasz. Prelegent wyjaśnił, że usprawiedliwieniem dla Ariusza jest ogólne rozumienie stwarzania w pierwszych wiekach. Stwarzanie z istoty Bożej rozumiane było jako narodzenie Syna Bożego z Maryi Panny. Inne Interpretacje w czasach Ariusza były traktowane jako herezje. Kolejne pytanie skierowane do mgra Gałuszki zadał dr Michał Zembrzuski; zapytał czy rzeczywiście filozofia Arystotelesa była historycznie obecna w doświadczeniu filozoficznym Ariusza czy może było to wspólne myślenie neoplatońskie. Prelegent wyjaśnił, że wprost nie można odnaleźć potwierdzenia, ale św. Tomasz przede wszystkim nawiązywał do myśli arian. Następne pytanie zadał dr Trepczyński, dotyczyło ono stworzenia świata i pojęcia osoby w filozofii Filona z Aleksandrii. Mgr Gałuszka odpowiedział, że dopiero na Soborze Nicejskim pojawia się wyjaśnienie neoplatońskiej idei Boga w kontekście drogi do νους. W związku z pytaniem głos zabrał dr Zembrzuski i wyjaśnił, że νους nie jest równe z hipostazą i jednostkowienie w świecie νους w historii filozofii pojawia się dużo później. W filozofii Filona odnaleźć można jedynie myśl platońską.

mgr Karolina Ćwik wygłasza swój referat. Obok: mgr Marzena Zajączkowska oraz dr Natalia Weremowicz

W dalszej dyskusji pytanie zadał dr Trepczyński. Zapytał mgr Karolinę Ćwik czy w filozofii Awicenny Bóg poznaje jednostki, co dla człowieka może być trudne do przyjęcia. Prelegentka odpowiedziała, że ta koncepcja wynika z religii i taka jest natura Boga. Według muzułmanów Bóg daje istnienie i nic więcej. Dr Trepczyński w związku z tym zapytał, czy celem Awicenny było uzgodnienie swojej koncepcji z religią. Mgr Ćwik wyjaśniła, że Awicenna był wychowywany w takiej religii i kulturze i w takim duchu tworzył swoją filozofię, która była spójną koncepcją. W tej kwestii głos zabrał dr Zembrzuski i wyjaśnił, że w filozofii arabskiej Bóg jest władcą i jednostka nie może kształtować. W związku z tym, jeżeli na poziomie religii Bóg jest najwyższy, to w filozofii jest bytem koniecznym. Prelegentka dodała, że w filozofii arabskiej Bóg jest raczej sędzią sprawiedliwym, sam może sobie zaprzeczyć, ale człowiek musi być mu poddany. Dr Zembrzuski w kwestii podtrzymywania istnienia dodał, że w filozofii Alberta Wielkiego byt przygodny mający status istnienia musi mieć związek z bytem koniecznym. Dr Kazimierczak-Kucharska zwróciła uwagę, że należy zwrócić uwagę na terminologię. Dr Trepczyński w związku z referatem z mgr Ćwik zapytał o przygodność a zarazem konieczność istnienia bytu, czy jest to możliwe do przyjęcia oraz czy w tej kwestii argumentacja Awicenny jest silna. Prelegentka wyjaśniła, że Awicenna używa sformułowania bytu względnie koniecznego. W jego filozofii pojęcie konieczności obecne jest w każdej kwestii. W koncepcji Awicenny człowiek jest bytem możliwym, ale względnie koniecznym, jedynie Bóg jest bytem koniecznym. Problem konieczności w filozofii Awicenny nie jest związany z religią. Kolejne pytanie zadał dr Zembrzuski, które dotyczyło referatu dra Trepczyńskiego.

Dyskusja podczas sesji poświęconej metafizyce i jej historycznym kontekstom.

Od lewej: mgr Karolina Ćwik, mgr Marzena Zajączkowska, dr Natalia Weremowicz, lic. Magdalena Saganek oraz dr Marcin Trepczyński

Dr Zembrzuski zapytał na ile tezy sformułowane przez Roberta Grosseteste wynikały z metody oraz w jakim stopniu stoicyzm miał wpływ na Grosseteste. Dr Trepczyński wyjaśnił, że Grosseteste nie był stoikiem i nie powoływał się na koncepcje stoickie. Według prelegenta Grosseteste jest prekursorem metody indukcji. Wszystkie wnioski filozofa oparte są na badaniach i obserwacji światła, które narzucało mu się wprost, ponieważ jest obecne. Następne pytanie w związku z referatem poświęconym metafizyce światła zadała dr Natalia Weremowicz, która zapytała, jaką rolę światło odgrywa w stworzeniu i dalszych losach. Dr Trepczyński wyjaśnił, że w stworzeniu światło występuje w pierwszej formie. Owo światło nadaje trójwymiarowość i ma wpływ na kolejne formy. Dzięki temu, że świetlistość jest obecna w każdym ciele, w każdym ciele działa światło. Człowiek jest ma naturę świetlistą, a światło jest bliżej duszy, wiec może być pośrednikiem. Dr Weremowicz zapytała także o możliwość wielowymiarowości, czy jest możliwa ponad trójwymiarowość. Prelegent wyjaśnił, że Grosseteste zakłada jedynie trójwymiarowość.

Druga sekcja popołudniowa, która zatytułowana była Metafizyka woli i którą prowadziła dr Izabella Andrzejuk, również obejmowała cztery wystąpienia. Jako pierwszy referat pt. Status ontyczny sprawności w koncepcji Tomasza z Akwinu zaprezentował lic. Bartosz Owczarek (UKSW). Następnie wystąpił dr Konrad Szocik (UJ), który wygłosił referat pt, Pojęcie liberum arbitrium w filozofii średniowiecznej w kontekście boskiego determinizmu. Trzecią prelegentką była lic. Anna Maria Szczepaniak (UKSW), której wystąpienie nosiło tytuł Tertium non datur? Struktura ontyczna woli u Jana Burydana. Z kolei obrady tej sekcji zamykał referat pt. Zagadnienie wolnego wyboru u św. Tomasza z Akwinu w aspekcie metafizycznym, przedstawiony przez dra Andrzeja M. Nowika.

lic. Bartosz Owczarek (UKSW) wygłasza referat dotyczący sprawności u św. Tomasza z Akwinu.

 Sekcji przewodniczy dr Izabella Andrzejuk.

dr Konrad Szocik (UK) podczas swojego wystąpienia poświęconego liberum arbitrium

lic. Anna Maria Szczepaniak (UKSW) przedstawia koncepcję woli u Jana Burydana.

dr Andrzej M. Nowik wygłasza referat

Po przerwie na kawę odbyła się ostatnia sekcja konferencji, zatytułowana Metafizyka człowieka. Sekcję prowadziła dr Natalia Weremowicz. Jako pierwsza wystąpiła mgr Marzena Zajączkowska (UKSW), której referat zatytułowany był Metafizyka płci w ujęciu Tomasza z Akwinu w Summa contra gentiles. Następnie wystąpił Geneza problematyki jedności i wielości form w człowieku. Ostatnim referatem sekcji oraz całej konferencji było wystąpienie prof. dra hab. Artura Andrzejuka (UKSW) pt. Egzystencjalna metafizyka bytu w traktacie „De ente et essentia” Tomasza z Akwinu.
Podczas ostatniej dyskusji pierwsze pytanie zadał lic. Bartosz Owczarek.

mgr Dawid Lipski (UKSW) wygłasza referat

prof. dr hab. Artur Andrzejuk podczas swojej prezentacji

 Skierowane zostało do mgra Piotra Kołodziejczyka i dotyczyło relacji jaka zachodzi między tomaszowym pojęciem mensura a augustyńskim modus. Prelegent wyjaśnił, że u św. Tomasz mensura występuje w znaczeniu ilościowym i determinuje modus św. Augustyna. W dalszej dyskusji głos zabrał mgr Dawid Lipski. Wypowiedź prelegenta dotyczyła problemu płciowości, a ściślej norweskiego paradoksu płci i ideologii gender. Mgr Lipski opisał funkcjonowanie gender w Norwegii i próbę ingerencji państwa w zupełne społeczno-kulturowe zrównanie płci. Projekt wprowadzony przez rząd nie utrzymał się, a wszystko wróciło na dawne tory. Prelegent dodał, że w kwestii płciowości o której mówił już św. Tomasz różnicę między intelektem a rozumem potwierdzają współczesne badania biologiczne. W związku z tym ideologia gender zdaniem mgra Lipskiego nie ma dobrych podstaw do funkcjonowania, ponieważ nie ma oparcia o badania filozoficzne i biologiczne.

mgr Marzena Zajączkowska wygłasza referat. Sekcji przewodniczy dr Natalia Weremowicz

Prowadząca trzecią sekcję, dr Natalia Weremowicz podziękowała prelegentom oraz uczestnikom i udzieliła głosu organizatorce konferencji, dr Magdalenie Płotce, która podziękował wszystkim za obecność, ciekawe dyskusje oraz wytrwałość.

lic. Magdalena Saganek. Autorka sprawozdania.

Foto: Bartosz Owczarek

Sprawozdanie: Magdalena Saganek