sprawozdanie Rycerze wolności PUNO i polscy naukowcy w Wielkiej Brytanii |
2 grudnia 2011 roku |
Kraków, widok z Rynku na ul. Grodzką
W dniu 2 grudnia 2011 roku w auli Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego odbyła się międzynarodowa konferencja, zatytułowana „Rycerze wolności. PUNO i polscy naukowcy w Wielkiej Brytanii”.
Prof. Arkady Rzegocki
Organizator konferencji, prof. Arkady Rzegocki, witając zebranych,
zwrócił uwagę, iż data konferencji nie jest przypadkowa, gdyż dokładnie
dzień wcześniej, 1 grudnia 1939 roku odbyła się uroczysta inauguracja
roku akademickiego Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie w Paryżu.
Następnie, prof. Rzegocki poprosił rektora UJ, prof. Karola Musioła o
otwarcie konferencji. Rektor otwierając konferencję, zwrócił uwagę na
szczególną rolę uniwersytetów, które – według niego – powinny otwierać
horyzonty wiedzy dla wszystkich oraz poszerzać widzenie świata. Z kolei
prorektor, prof. Andrzej Mania w swojej wypowiedzi odniósł się do
programu współpracy, nawiązanej między UJ a PUNO, zauważając, że
w programie tym mają szansę na realizację nieszablonowe sposoby
studiowania.
Prof. Karol Musiał, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego
Następnie rozpoczęła się pierwsza część konferencji, zatytułowana:
„Polski Uniwersytet na Obczyźnie wczoraj i dziś”. W niej wystąpili
następujący prelegenci: prof. Halina Taborska, rektor PUNO oraz
profesorowie z UJ - Bogdan Szlachta (Dziekan Wydziału Studiów
Międzynarodowych i Politycznych), Władysław Miodunka, Arkady Rzegocki.
Prof. Andrzej Mania, prorektor Uniwersytetu Jagiellońskiego
Jako pierwsza wystąpiła prof. H. Taborska z referatem zatytułowanym „Teraźniejszość i przyszłość PUNO”. Prof. Taborska: Zaprezentowała strukturę i działalność dydaktyczną PUNO, zwracając uwagę, że jest on pomostem między światem akademickim brytyjskim i polskim. Prelegentka zauważyła też, że PUNO jest jedynym miejscem w Wielkiej Brytanii, gdzie można słuchać wykładów w języku polskim.
Prof. Halina Taborska, rektor Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie
Prof. B. Szlachta , kolejny prelegent tej części wystąpił z referatem,
zatytułowanym „Uniwersytet Jagielloński na Wyspach Brytyjskich”. W swoim
wystąpieniu odniósł się do podpisanej w lipcu 2010 roku umowy pomiędzy
uczelniami i zwrócił uwagę, iż data ta jest rocznicą powstania UJ.
Prof. Bogdan Szlachta, dziekan Dziekan Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych
Uniwersytetu Jagiellońskiego
Z kolei prof. W. Miodunka w swoim wystąpieniu zwrócił uwagę na projekt
studiów podyplomowych z nauczania języka i kultury polskiej, które mają
się realizować w PUNO. Prelegent zaakcentował, że szczególnie istotne
wydaje się ustalenie sposobu nauczania języka polskiego, jako języka
obcego (tzw.: drugiego). W. Miodunka zauważył też, że sam program
nauczania języków światowych jako drugich jest stosunkowo nowym
pomysłem, gdyż sięga lat siedemdziesiątych XX wieku. W przypadku
nauczania języka polskiego – organizatorzy studiów chcą skorzystać z
doświadczenia innych krajów w realizacji takich programów. Ponadto prof.
Miodunka wskazał na duże znaczenie społeczne programu, dzięki któremu
brytyjscy Polacy mogliby poczuć się Polakami i zdobyć wiedzę o polskiej
kulturze.
Prof. Władysław Miodunka, prorektor Uniwersytetu Jagiellońskiego
Ostatnim prelegentem w tej części
konferencji był dr Janusz Mierzwa (UJ). Jego wystąpienie nosiło tytuł:
„Na obcej ziemi. Działalność Polskiego Wydziału Prawa w Oksfordzie oraz
organizacji zawodowych i naukowych zrzeszających polskich prawników”. Dr
Mierzwa w swoim wystąpieniu zwrócił uwagę na trudną sytuację polskich
prawników na emigracji. Zawód prawnika bowiem jest zależny od działania
struktur państwowych – fakt ten zmniejszał szanse pracy na emigracji i
powodował, że polscy prawnicy mogli co najwyżej uzyskać zatrudnienie w
brytyjskiej administracji państwowej. Ponadto prelegent wymienił wśród
podstawowych celów szkolnictwa emigracyjnego w zakresie prawa
umożliwienie kontynuacji nauki przez studentów oraz rozpoczęcie studiów,
przez tych, którzy jeszcze studentami nie byli.
Prelegent także przypomniał, iż w 1944 roku został uruchomiony polski
wydział prawa w Oksfordzie, a cztery lata wcześniej (1940) zostało
utworzone Stowarzyszenie Prawników Polskich w Zjednoczonym Królestwie, a
wśród jego władz znaleźli się tacy znakomici prawnicy jak: Stanisław
Szurlej, Stefan Glaser, Jerzy Kuncewicz. Omawiając organizację polskiego
wydziału prawa, J. Mierzwa zwrócił uwagę, iż wydział ten funkcjonował w
atmosferze tymczasowości (czego dowodem jest fakt, że zajęcia odbywały
się w dwunastu różnych miejscach). Mimo trudnych warunków zewnętrznych,
program studiów był zaplanowany zgodnie z polskimi normami
przedwojennymi. Wśród profesorów wydziału byli między innymi: Tadeusz
Brzeski, S. Glaser, Stanisław Grabski, Wacław Komarnicki, Zygmunt
Nagórski, Ferdynand Zweig, Bohdan Winiarski. Dr Mierzwa zauważył także,
iż wielu spośród absolwentów polskiego wydziału prawa piastowało urzędy
w znaczących instytucjach brytyjskich (np.: na uniwersytecie w Berkley
itp.).
Dr Janusz Mierzwa
Następnie prof. A. Rzegocki wystąpił z referatem, zatytułowanym „UJ i
PUNO: dwie najstarsze uczelnie: krajowa i zagraniczna”. Prelegent
odwołał się do wypowiedzi Oskara Haleckiego, który pierwszy porównał
polskich profesorów do rycerzy wolności w okresie zimnej wojny. Prof.
Rzegocki, omówił krótko działalność i znaczenie zarówno UJ jak i PUNO,
dodając, że PUNO ma szczególną rolę do spełnienia w Wielkiej Brytanii,
ze względu na znaczną ilość Polaków przebywających na Wyspach. A.
Rzegocki, odróżniając cztery fale emigracji Polaków poza granice Kraju,
zaznaczył, iż ostatnia fala emigracji liczyła sobie około 55 – 60
milionów ludzi. Wśród osób szczególnie zasłużonych dla współpracy UJ –
PUNO prof. Rzegocki wymienił profesorów Wojciecha Falkowskiego, Halinę
Taborską, Bogdana Szlachtę.
Wystąpienie prof. A. Rzegockiego zakończyło pierwszą część konferencji.
Mgr Dorota Zapisek, doktorantka UKSW, w auli Collegium Novum
Druga część konferencji, zatytułowana „Polskie instytucje akademickie na Wyspach” rozpoczęło się po przerwie na kawę. Pierwszym prelegentem był prof. Artur Andrzejuk z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Wystąpienie nosiło tytuł „Filozofowie wśród wykładowców PUNO (1939 – 2009)”. A. Andrzejuk przede wszystkim określił, jakie były jego kryteria wyboru prezentowanych postaci. Wśród tych kryteriów znalazły się: wykształcenie filozoficzne, publikacje z filozofii oraz nauczanie filozofii. Po zastosowaniu wymienionych kryteriów, wśród filozofów na PUNO, znaleźli się: Adam Żółtowski, Eugeniusz Jarra, Augustyn Jakubisiak, Marian Kukiel, Józef Maria Bocheński, Tymon Terlecki, Wiesław Strzałkowski, Jerzy Mirewicz, Irena Szumilewicz-Lachman, Czesław Lejewski, Hubert F. Dobrzański, Józef Grochot, Józef Gula, Halina Taborska, Marek Prokop. Kończąc swoje wystąpienie, prelegent stwierdził, że PUNO nie było ośrodkiem filozoficznym, a nauczanie filozofii odbywało się w ramach zajęć usługowych. Niemniej – jak zauważył prof. Andrzejuk – w murach PUNO nauczali również wybitni filozofowie, reprezentujący różne dyscypliny filozoficzne, takie jak: metafizyka, logika, filozofia kultury.
Prof. Artur Andrzejuk
Kolejną prelegentką była dr Joanna Pyłat z PUNO, a jej wystąpienie
nosiło tytuł „Początki emigracyjnych instytucji akademickich”. Dr J.
Pyłat omówiła działalność polskich instytucji naukowych na emigracji.
Wśród nich zaprezentowała takie instytucje jak:
a. Wydział Lekarski na Uniwersytecie w Edynburgu, utworzony w roku 1940
na czele z jego dziekanem Antonim Juraszem. Wydział funkcjonował do roku
1949.
b. Polską Szkołę Architektury, utworzoną w roku 1942.
c. Polski Wydział Prawa w Oksfordzie – uruchomiony w 1944 roku, który
posiadał program studiów zgodny z polskimi normami przedwojennymi
(profesorami wydziału byli ludzie stanowiący ówczesną elitę
intelektualną Polski T. Brzeski, S. Glaser, S. Grabski, W.
Komarnicki, Z. Nagórski, F. Zweig, B. Winiarski)
d. Utworzone w roku 1940 Stowarzyszenie Prawników Polskich w
Zjednoczonym Królestwie.
e. Utworzona w roku 1942 Rada Akademickich Szkół Technicznych, a
włączona do Polish University College, uczelni działającej w latach 1947
– 1953.
Prelegentka zaznaczyła, że PUNO można uznać za spadkobiercę działających
wcześniej placówek, które kształciły Polaków w Anglii i we Francji.
Dr Joanna Pyłat
Ostatnia, trzecia część konferencji nosiła tytuł „Naukowcy – rycerze
wolności”.
Prof. Artur Andrzejuk przewodniczył trzeciej części konferencji
Jako pierwsza wystąpiła w tej części dr Patrice Dąbrowski z Harvard University z referatem zatytułowanym „Moja przygoda z dziejami Polski”. Wystąpienie prelegentki dotyczyło wykładowców Uniwersytetu w Harwardzie, którzy prowadzili zajęcia z historii Polski. Dr Dąbrowski podzieliła się ze słuchaczami wspomnieniami z toku swoich studiów, prezentując swoich profesorów – znawców historii Polski – jako osoby posiadające szczególne umiejętności dydaktyczne, rzetelną wiedzę oraz jako ludzi szanujących studentów i doktorantów.
Dr Patrice Dąbrowski
Następnie prof. Grzegorz Babiński z UJ przedstawił referat zatytułowany „ Dorobek i znaczenie prof. Jerzego Smolicza”. Prelegent zaznaczył, iż prof. Smolicz nie był bezpośrednio związany z PUNO, gdyż działał on w środowisku australijskim. Zajmował się problematyką edukacyjną oraz socjologią wychowania. Badania J. Smolicza – jak zauważył G. Babiński - skupiały się na wychowaniu jako procesie kulturowym (w czym nawiązywał do poglądów K. Znanieckiego).
Prof. Grzegorz Babiński
Jako kolejny wystąpił dr hab. Jan Lencznarowicz z UJ, który
zaprezentował referat pod tytułem „Jerzy Zubrzycki – australijska
kariera doktora PUNO”. Prelegent przedstawił sylwetkę J. Zubrzyckiego,
który był żołnierzem w czasie II wojny światowej, następnie był
uwięziony, skąd uciekł do Londynu. W Londynie J. Zubrzycki studiował
ekonomię, demografię i socjologię, a potem pracował w Polish University
College. Ostatecznie wyemigrował do Australii i pracował tam w Narodowym
Uniwersytecie, wpływając w sposób znaczący na wizję australijskiej
wielokulturowości. Zubrzycki był zwolennikiem modelu wielokulturowości,
który łączył w sobie troskę o zachowanie oraz pielęgnowanie kultury
etnicznej przy jednoczesnym wprowadzeniu pewnych zasad ponad podziałami
etnicznymi, którym podlegają wszyscy.
Dr hab. Jan Lencznarowicz
Z kolei dr Paweł Chojnacki (Pracownia „Małe Dzieje”, Kraków-Londyn),
przedstawił referat zatytułowany „Prof. Adam Pragier – wykładowca i
doctor honoris causa PUNO – jako adwersarz „Kultury” i Juliusza
Mieroszewskiego”. Prelegent skupił się przede wszystkim na polemikach
jakie prowadzili Pragier i Mieroszewski, ze względu na odmienne sposoby
widzenia emigracji i jej spraw. A. Pragier w tych polemikach - jak
stwierdził P. Chojnacki - reprezentuje głos „niezłomnego Londynu”,
wyrażający się w tradycjonalizmie i konserwatyzmie.
Dr Paweł Chojnacki
Ostatnim prelegentem był Jan Maciejewski z UJ, który zaprezentował
referat o tytule „Józef Maria Bocheński – człowiek instytucja”. J.
Maciejewski wskazał na trzy główne dziedziny zainteresowań Bocheńskiego,
wśród których znajdują się: logika, etyka, sowietologia. Prelegent
omawiając postać i działalność o. Bocheńskiego, zwrócił uwagę na dwie
szczególne cechy osobowości omawianej postaci, które stanowiłaby
sarmackość (jako poczucie własnej wartości połączone z rubasznym
humorem) oraz intelektualizm.
Jan Maciejewski
Po ostatniej części odbyła się dyskusja z udziałem prelegentów i
słuchaczy, po czym konferencję zamknięto.
Prof. Halina Taborska, rektor Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie
z dr Izabellą Andrzejuk i prof. Arturem Andrzejukiem
Tekst i fotografie: Izabella Andrzejuk
Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego w Collegium Maius