konferencje

sprawozdanie
z Międzynarodowej Konferencji Naukowej

Rycerze wolności

PUNO i polscy naukowcy w Wielkiej Brytanii

 

2 grudnia 2011 roku

 

 

Kraków, widok z Rynku na ul. Grodzką

 

W dniu 2 grudnia 2011 roku w auli Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego odbyła się międzynarodowa konferencja, zatytułowana „Rycerze wolności. PUNO i polscy naukowcy w Wielkiej Brytanii”.

 

Prof. Arkady Rzegocki


Organizator konferencji, prof. Arkady Rzegocki, witając zebranych, zwrócił uwagę, iż data konferencji nie jest przypadkowa, gdyż dokładnie dzień wcześniej, 1 grudnia 1939 roku odbyła się uroczysta inauguracja roku akademickiego Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie w Paryżu. Następnie, prof. Rzegocki poprosił rektora UJ, prof. Karola Musioła o otwarcie konferencji. Rektor otwierając konferencję, zwrócił uwagę na szczególną rolę uniwersytetów, które – według niego – powinny otwierać horyzonty wiedzy dla wszystkich oraz poszerzać widzenie świata. Z kolei prorektor, prof. Andrzej Mania w swojej wypowiedzi odniósł się do programu współpracy, nawiązanej między UJ a PUNO, zauważając, że w programie tym mają szansę na realizację nieszablonowe sposoby studiowania.

 

Prof. Karol Musiał, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego


Następnie rozpoczęła się pierwsza część konferencji, zatytułowana: „Polski Uniwersytet na Obczyźnie wczoraj i dziś”. W niej wystąpili następujący prelegenci: prof. Halina Taborska, rektor PUNO oraz profesorowie z UJ - Bogdan Szlachta (Dziekan Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych), Władysław Miodunka, Arkady Rzegocki.

 

Prof. Andrzej Mania, prorektor Uniwersytetu Jagiellońskiego

 

Jako pierwsza wystąpiła prof. H. Taborska z referatem zatytułowanym „Teraźniejszość i przyszłość PUNO”. Prof. Taborska: Zaprezentowała strukturę i działalność dydaktyczną PUNO, zwracając uwagę, że jest on pomostem między światem akademickim brytyjskim i polskim. Prelegentka zauważyła też, że PUNO jest jedynym miejscem w Wielkiej Brytanii, gdzie można słuchać wykładów w języku polskim.

 

Prof. Halina Taborska, rektor Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie


Prof. B. Szlachta , kolejny prelegent tej części wystąpił z referatem, zatytułowanym „Uniwersytet Jagielloński na Wyspach Brytyjskich”. W swoim wystąpieniu odniósł się do podpisanej w lipcu 2010 roku umowy pomiędzy uczelniami i zwrócił uwagę, iż data ta jest rocznicą powstania UJ.

 

Prof. Bogdan Szlachta, dziekan Dziekan Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych

Uniwersytetu Jagiellońskiego


Z kolei prof. W. Miodunka w swoim wystąpieniu zwrócił uwagę na projekt studiów podyplomowych z nauczania języka i kultury polskiej, które mają się realizować w PUNO. Prelegent zaakcentował, że szczególnie istotne wydaje się ustalenie sposobu nauczania języka polskiego, jako języka obcego (tzw.: drugiego). W. Miodunka zauważył też, że sam program nauczania języków światowych jako drugich jest stosunkowo nowym pomysłem, gdyż sięga lat siedemdziesiątych XX wieku. W przypadku nauczania języka polskiego – organizatorzy studiów chcą skorzystać z doświadczenia innych krajów w realizacji takich programów. Ponadto prof. Miodunka wskazał na duże znaczenie społeczne programu, dzięki któremu brytyjscy Polacy mogliby poczuć się Polakami i zdobyć wiedzę o polskiej kulturze.

 

Prof. Władysław Miodunka, prorektor Uniwersytetu Jagiellońskiego

 

 

Ostatnim prelegentem w tej części konferencji był dr Janusz Mierzwa (UJ). Jego wystąpienie nosiło tytuł: „Na obcej ziemi. Działalność Polskiego Wydziału Prawa w Oksfordzie oraz organizacji zawodowych i naukowych zrzeszających polskich prawników”. Dr Mierzwa w swoim wystąpieniu zwrócił uwagę na trudną sytuację polskich prawników na emigracji. Zawód prawnika bowiem jest zależny od działania struktur państwowych – fakt ten zmniejszał szanse pracy na emigracji i powodował, że polscy prawnicy mogli co najwyżej uzyskać zatrudnienie w brytyjskiej administracji państwowej. Ponadto prelegent wymienił wśród podstawowych celów szkolnictwa emigracyjnego w zakresie prawa umożliwienie kontynuacji nauki przez studentów oraz rozpoczęcie studiów, przez tych, którzy jeszcze studentami nie byli.
Prelegent także przypomniał, iż w 1944 roku został uruchomiony polski wydział prawa w Oksfordzie, a cztery lata wcześniej (1940) zostało utworzone Stowarzyszenie Prawników Polskich w Zjednoczonym Królestwie, a wśród jego władz znaleźli się tacy znakomici prawnicy jak: Stanisław Szurlej, Stefan Glaser, Jerzy Kuncewicz. Omawiając organizację polskiego wydziału prawa, J. Mierzwa zwrócił uwagę, iż wydział ten funkcjonował w atmosferze tymczasowości (czego dowodem jest fakt, że zajęcia odbywały się w dwunastu różnych miejscach). Mimo trudnych warunków zewnętrznych, program studiów był zaplanowany zgodnie z polskimi normami przedwojennymi. Wśród profesorów wydziału byli między innymi: Tadeusz Brzeski, S. Glaser, Stanisław Grabski, Wacław Komarnicki, Zygmunt Nagórski, Ferdynand Zweig, Bohdan Winiarski. Dr Mierzwa zauważył także, iż wielu spośród absolwentów polskiego wydziału prawa piastowało urzędy w znaczących instytucjach brytyjskich (np.: na uniwersytecie w Berkley itp.).

 

Dr Janusz Mierzwa

 

Następnie prof. A. Rzegocki wystąpił z referatem, zatytułowanym „UJ i PUNO: dwie najstarsze uczelnie: krajowa i zagraniczna”. Prelegent odwołał się do wypowiedzi Oskara Haleckiego, który pierwszy porównał polskich profesorów do rycerzy wolności w okresie zimnej wojny. Prof. Rzegocki, omówił krótko działalność i znaczenie zarówno UJ jak i PUNO, dodając, że PUNO ma szczególną rolę do spełnienia w Wielkiej Brytanii, ze względu na znaczną ilość Polaków przebywających na Wyspach. A. Rzegocki, odróżniając cztery fale emigracji Polaków poza granice Kraju, zaznaczył, iż ostatnia fala emigracji liczyła sobie około 55 – 60 milionów ludzi. Wśród osób szczególnie zasłużonych dla współpracy UJ – PUNO prof. Rzegocki wymienił profesorów Wojciecha Falkowskiego, Halinę Taborską, Bogdana Szlachtę.
Wystąpienie prof. A. Rzegockiego zakończyło pierwszą część konferencji.

 

Mgr Dorota Zapisek, doktorantka UKSW, w auli Collegium Novum

 

Druga część konferencji, zatytułowana „Polskie instytucje akademickie na Wyspach” rozpoczęło się po przerwie na kawę. Pierwszym prelegentem był prof. Artur Andrzejuk z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Wystąpienie nosiło tytuł „Filozofowie wśród wykładowców PUNO (1939 – 2009)”. A. Andrzejuk przede wszystkim określił, jakie były jego kryteria wyboru prezentowanych postaci. Wśród tych kryteriów znalazły się: wykształcenie filozoficzne, publikacje z filozofii oraz nauczanie filozofii. Po zastosowaniu wymienionych kryteriów, wśród filozofów na PUNO, znaleźli się: Adam Żółtowski, Eugeniusz Jarra, Augustyn Jakubisiak, Marian Kukiel, Józef Maria Bocheński, Tymon Terlecki, Wiesław Strzałkowski, Jerzy Mirewicz, Irena Szumilewicz-Lachman, Czesław Lejewski, Hubert F. Dobrzański, Józef Grochot, Józef Gula, Halina Taborska, Marek Prokop. Kończąc swoje wystąpienie, prelegent stwierdził, że PUNO nie było ośrodkiem filozoficznym, a nauczanie filozofii odbywało się w ramach zajęć usługowych. Niemniej – jak zauważył prof. Andrzejuk – w murach PUNO nauczali również wybitni filozofowie, reprezentujący różne dyscypliny filozoficzne, takie jak: metafizyka, logika, filozofia kultury.

 

  

 

 

Prof. Artur Andrzejuk


Kolejną prelegentką była dr Joanna Pyłat z PUNO, a jej wystąpienie nosiło tytuł „Początki emigracyjnych instytucji akademickich”. Dr J. Pyłat omówiła działalność polskich instytucji naukowych na emigracji. Wśród nich zaprezentowała takie instytucje jak:
a. Wydział Lekarski na Uniwersytecie w Edynburgu, utworzony w roku 1940 na czele z jego dziekanem Antonim Juraszem. Wydział funkcjonował do roku 1949.
b. Polską Szkołę Architektury, utworzoną w roku 1942.
c. Polski Wydział Prawa w Oksfordzie – uruchomiony w 1944 roku, który posiadał program studiów zgodny z polskimi normami przedwojennymi (profesorami wydziału byli ludzie stanowiący ówczesną elitę intelektualną Polski T. Brzeski, S. Glaser, S. Grabski, W. Komarnicki, Z. Nagórski, F. Zweig, B. Winiarski)
d. Utworzone w roku 1940 Stowarzyszenie Prawników Polskich w Zjednoczonym Królestwie.
e. Utworzona w roku 1942 Rada Akademickich Szkół Technicznych, a włączona do Polish University College, uczelni działającej w latach 1947 – 1953.
Prelegentka zaznaczyła, że PUNO można uznać za spadkobiercę działających wcześniej placówek, które kształciły Polaków w Anglii i we Francji.

 

Dr Joanna Pyłat


Ostatnia, trzecia część konferencji nosiła tytuł „Naukowcy – rycerze wolności”.

 

Prof. Artur Andrzejuk przewodniczył trzeciej części konferencji

 

 

Jako pierwsza wystąpiła w tej części dr Patrice Dąbrowski z Harvard University z referatem zatytułowanym „Moja przygoda z dziejami Polski”. Wystąpienie prelegentki dotyczyło wykładowców Uniwersytetu w Harwardzie, którzy prowadzili zajęcia z historii Polski. Dr Dąbrowski podzieliła się ze słuchaczami wspomnieniami z toku swoich studiów, prezentując swoich profesorów – znawców historii Polski – jako osoby posiadające szczególne umiejętności dydaktyczne, rzetelną wiedzę oraz jako ludzi szanujących studentów i doktorantów.

 

Dr Patrice Dąbrowski

 

Następnie prof. Grzegorz Babiński z UJ przedstawił referat zatytułowany „ Dorobek i znaczenie prof. Jerzego Smolicza”. Prelegent zaznaczył, iż prof. Smolicz nie był bezpośrednio związany z PUNO, gdyż działał on w środowisku australijskim. Zajmował się problematyką edukacyjną oraz socjologią wychowania. Badania J. Smolicza – jak zauważył G. Babiński - skupiały się na wychowaniu jako procesie kulturowym (w czym nawiązywał do poglądów K. Znanieckiego).

 

Prof. Grzegorz Babiński


Jako kolejny wystąpił dr hab. Jan Lencznarowicz z UJ, który zaprezentował referat pod tytułem „Jerzy Zubrzycki – australijska kariera doktora PUNO”. Prelegent przedstawił sylwetkę J. Zubrzyckiego, który był żołnierzem w czasie II wojny światowej, następnie był uwięziony, skąd uciekł do Londynu. W Londynie J. Zubrzycki studiował ekonomię, demografię i socjologię, a potem pracował w Polish University College. Ostatecznie wyemigrował do Australii i pracował tam w Narodowym Uniwersytecie, wpływając w sposób znaczący na wizję australijskiej wielokulturowości. Zubrzycki był zwolennikiem modelu wielokulturowości, który łączył w sobie troskę o zachowanie oraz pielęgnowanie kultury etnicznej przy jednoczesnym wprowadzeniu pewnych zasad ponad podziałami etnicznymi, którym podlegają wszyscy.

 

Dr hab. Jan Lencznarowicz

 


Z kolei dr Paweł Chojnacki (Pracownia „Małe Dzieje”, Kraków-Londyn), przedstawił referat zatytułowany „Prof. Adam Pragier – wykładowca i doctor honoris causa PUNO – jako adwersarz „Kultury” i Juliusza Mieroszewskiego”. Prelegent skupił się przede wszystkim na polemikach jakie prowadzili Pragier i Mieroszewski, ze względu na odmienne sposoby widzenia emigracji i jej spraw. A. Pragier w tych polemikach - jak stwierdził P. Chojnacki - reprezentuje głos „niezłomnego Londynu”, wyrażający się w tradycjonalizmie i konserwatyzmie.

 

Dr Paweł Chojnacki


Ostatnim prelegentem był Jan Maciejewski z UJ, który zaprezentował referat o tytule „Józef Maria Bocheński – człowiek instytucja”. J. Maciejewski wskazał na trzy główne dziedziny zainteresowań Bocheńskiego, wśród których znajdują się: logika, etyka, sowietologia. Prelegent omawiając postać i działalność o. Bocheńskiego, zwrócił uwagę na dwie szczególne cechy osobowości omawianej postaci, które stanowiłaby sarmackość (jako poczucie własnej wartości połączone z rubasznym humorem) oraz intelektualizm.

 

Jan Maciejewski


Po ostatniej części odbyła się dyskusja z udziałem prelegentów i słuchaczy, po czym konferencję zamknięto.

 

Prof. Halina Taborska, rektor Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie

z dr Izabellą Andrzejuk i prof. Arturem Andrzejukiem


 

Tekst i fotografie: Izabella Andrzejuk

 

Herb Uniwersytetu Jagiellońskiego w Collegium Maius